Międzyplon – co i kiedy siać?

Do wysiewu w międzyplonie nadają się przede wszystkim gatunki i odmiany tych roślin, które rosną szybko i w krótkim okresie budują w miarę wysoki plon biomasy. Decydujący wpływ na powodzenie uprawy międzyplonów ma długość czasu wegetacji i przebieg warunków pogodowych, zwłaszcza opady.

Cenne strączki

W międzyplonie dobrze sprawdzają się rośliny strączkowe, np. łubin, który szybko i w krótkim czasie buduje wysoki plon. Najmniejsze wymagania glebowe (V i VI klasa) i wodne ma łubin żółty. Jednakże odznacza się dość powolnym początkowym tempem wzrostu, stąd konieczność jego wczesnego wysiewu. Reguła wczesnego letniego siewu dotyczy też innych strączkowych, które są cennym międzyplonem. Powinniśmy je siać możliwie wcześnie, najlepiej w lipcu i nie później niż do końca pierwszej dekady sierpnia – w tych terminach sprawdzają się najlepiej zarówno w siewie czystym, jak i w mieszankach. Na glebach lżejszych wysiać można mało wymagający łubin żółty, a na nieco lepszych – wąskolistny. W przypadku gdy mamy do czynienia z suszą, lepiej zrezygnować z ich wysiewu (także jako komponentu mieszanki) i sięgnąć po gatunki, które radzą sobie radę w suchszych warunkach, np. facelia, seradela, słonecznik. Jeśli natomiast doskwiera susza, ale prognozy przewidują opady, wówczas można siać strączkowe.

Komponent strączkowych sprawia, że mieszanki z ich udziałem lepiej wykorzystują wodę oraz składniki pokarmowe i stanowią silniejszą konkurencję wobec chwastów; m.in. dlatego mieszanki z roślinami strączkowymi uważane są za najwierniejsze w plonowaniu. Ponadto dobrze okrywają pole, chronią glebę przed erozją, stymulują też rozwój pożądanej mikroflory. Strączkowe pełnią bowiem funkcję fitomelioracyjną i fitosanitarną. Budują silny system korzeniowy i głęboko penetrują glebę. Dzięki temu uwalniają z głębszych warstw gleby składniki mineralne niedostępne dla większości roślin uprawnych, np. zbóż.

Gorczyca biała

Oprócz cennych strączkowych w międzyplonie sprawdzą się np. gorczyca biała i facelia, które nadają się do siewu na wszystkich rodzajach gleb i rzadko zawodzą. M.in. z tego względu są najczęstszym komponentem mieszanek międzyplonu ścierniskowego. Gorczycę białą w międzyplonie powinniśmy siać w drugiej połowie sierpnia. Nie należy jej wysiewać zbyt wcześnie, ponieważ przy długim dniu (sierpień, początek września) wytworzy jesienią zdrewniały pęd z małym udziałem liści, a nawet może wyda nasiona. Takie rośliny o słabym ulistnieniu gorzej okrywają glebę, która łatwo się przesusza. Zdrewniałe pędy roślin są trudniejsze do przyorania i długo ulegają rozpadowi w glebie. Siew przeprowadzony w drugiej połowie sierpnia daje bujniejsze ulistnienie roślin, a tym samym dobre okrycie gleby, później natomiast łatwiejsze oraz lepsze rozdrobnienie roślin i w efekcie szybszy ich rozpad w glebie. Ponadto gorczyca uprawiana w mieszankach jest dobrą rośliną podporową dla roślin strączkowych o wiotkich łodygach, np. dla wyki czy peluszki.

Przy wysiewie międzyplonu powinniśmy brać pod uwagę, jakie gatunki upraw dominują w gospodarstwie, i tak dobierać komponenty, aby nie tworzyć pomostu dla chorób i szkodników. Przykładowo, jeśli znaczny obszar zasiewów stanowi rzepak ozimy, lepiej zrezygnować z siewu rzepaku jarego, gorczycy białej czy rzodkwi oleistej i sięgnąć po gatunki z innych rodzin botanicznych.

Co kradnie, co daje międzyplon

W rolnictwie spotykamy się z zarzutem wobec międzyplonów, że wyciągają (kradną) cenną wodę z gleby. Przy ich siewie należy mieć na uwadze, że każda roślina, także ta uprawiana w międzyplonie, do rozwoju potrzebuje wodę. Międzyplon z jednej strony pobierze wodę, ale z drugiej po likwidacji wpłynie na poprawę stanu gleby oraz jej uwilgotnienia dla upraw następczych. Korzystny wpływ udanej uprawy międzyplonu zauważymy w 2.-3. roku po jego wprowadzeniu do gleby, czyli podobnie jak po oborniku i gnojowicy.

Mieszanki międzyplonowe

Na glebach lekkich można zastosować gatunki: łubin żółty, seradela, groch siewny pastewny (peluszka), gorczyca biała, facelia, np. w mieszance:

łubin żółty (140 kg/ha) + seradela (20 kg/ha);
łubin żółty (120 kg/ha) + seradela (25 kg/ha) + gorczyca biała (6 kg/ha);
łubin żółty (110 kg/ha) + peluszka (60 kg/ha) + seradela (25 kg/ha);
łubin żółty (80 kg/ha) + facelia (4 kg/ha);
seradela (40 kg/ha) + facelia (5 kg/ha);
seradela (35 kg/ha) + gorczyca biała (35 kg/ha);
facelia (5 kg/ha) + gorczyca biała (10 kg/ha).

Na glebach średnio zwięzłych można zastosować gatunki: łubin wąskolistny, wyka jara, słonecznik, groch siewny pastewny (peluszka), bobik, np. w mieszance:

groch pastewny (100 kg/ha) + wyka jara (50 kg/ha) + słonecznik (10 kg/ha);
groch pastewny (100 kg/ha) + łubin wąskolistny (70 kg/ha) + słonecznik (15 kg/ha);
groch pastewny (130 kg/ha) + słonecznik (15 kg/ha);
groch pastewny (100 kg/ha) + łubin wąskolistny (140 kg/ha);
łubin wąskolistny (100 kg/ha) + groch pastewny (60 kg/ha) + wyka jara (45 kg/ha);
wyka jara (100 kg/ha) + bobik (80 kg/ha) + słonecznik (15 kg/ha);
bobik (120 kg/ha) + groch pastewny 40 kg/ha + łubin wąskolistny (80 kg/ha).

Na glebach zwięzłych można zastosować gatunki: bobik, wyka jara, słonecznik, groch siewny pastewny (peluszka), np. w mieszance:

bobik (90 kg/ha) + groch pastewny (60 kg/ha) + wyka jara (50 kg/ha);
bobik (100 kg/ha) + groch pastewny (100 kg/ha) + słonecznik (15 kg/ha);
bobik (120 kg/ha) + wyka jara (40 kg/ha) + słonecznik (10 kg/ha).

Międzyplon z dopłatą

Jeśli chcemy sięgnąć po dopłaty do międzyplonu (Pakiet 2. Ochrona gleb i wód) to:

rośliny siać trzeba do 15 września;
wysiewać mieszankę minimum 3 gatunków roślin – można siać zboża, ale ich udział w mieszance nie może przekroczyć 70 proc.;
przed 1 marca nie można wznawiać zabiegów agrotechnicznych, z wyjątkiem mulczowania;
zakazane jest stosowanie nawożenia, pestycydów, komunalnych osadów ściekowych w międzyplonie;
biomasę międzyplonu trzeba przyorać (z wyłączeniem uprawy gleby w systemie bezorkowym);
zakazana jest uprawa w plonie głównym mieszanki tych samych roślin (w przypadku międzyplonu ozimego również form jarych);
dopuszczalne jest spasanie mieszanek roślin jarych jesienią, a mieszanek roślin ozimych lub mieszanek roślin jarych i ozimych - wiosną, jeżeli doradca rolnośrodowiskowy dopuści taką możliwość.

Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szulc