Majowe szkodniki w zbożach
Wiosna jest czasem intensywnego wzrostu zbóż, ale jednocześnie dynamicznego rozwoju szkodników. Właściwa ocena zagrożenia i działania ochronne w tym okresie mogą istotnie wpłynąć na plon.
Łokaś garbatek
Larwy łokasia garbatka uszkadzały zasiewy zbóż ozimych od jesieni i lokalnie kontynuowały żerowanie przez okres zimy aż do wiosny. Główne szkody powstają, gdy larwy przegryzają całe liście i pędy. Uszkodzone rośliny zamierają lub wytwarzają nadmierną ilość źdźbeł bocznych, które nie zawsze wydają kłosy. Łokaś garbatek w większym nasileniu pojawia się na plantacjach, na których ograniczono zabiegi uprawowe.
Skrzypionki
Pod koniec kwietnia pojawiły się pierwsze chrząszcze skrzypionek. Największe uszkodzenia powodują ich żarłoczne larwy. Wyjadają tkankę miękiszową pomiędzy nerwami liści aż po dolną skórkę, tworząc podłużne, prawie przezroczyste okienka. Szacuje się, że każda larwa niszczy do 3,5 cm2 powierzchni liścia, co znacznie obniża zdolność roślin do fotosyntezy. Powierzchnię asymilacyjną liści obniżają też żerujące w ich wnętrzu larwy miniarek.
Mszyce i skoczki
Na przełomie kwietnia i maja na uprawy ozimin zaczynają nalatywać mszyce – głównie czeremchowo-zbożowa i zbożowa. Osobniki dorosłe i stadia larwalne mszyc wysysają soki z tkanek liści i źdźbeł, a w dalszych fazach z kłosów, co prowadzi do pogorszenia kondycji rośliny i obumierania jej fragmentów. Osłabione w ten sposób rośliny są bardziej podatne na porażenia przez sprawców chorób. Dodatkowo mszyce mogą przenosić wirusy, choć w zdecydowanie większym stopniu ma to miejsce w okresie jesieni. Podobne uszkodzenia roślin zbóż mogą powodować nalatujące głównie od brzegów uprawy skoczki.
Pluskwiaki
W ostatnich latach wzrosło znaczenie ciepłolubnych pluskwiaków – żółwinka zbożowego i lednicy zbożowej. Larwy i dorosłe osobniki odżywiają się sokami roślin, powodując największe straty w momencie żerowania na kłosach i dojrzewających ziarniakach. Mogą też nakłuwać liście i pochwy liściowe, powodując ich zasychanie.
Zwójki
Coraz liczniej pojawiają się szkodniki, które do niedawna nie stanowiły poważnego problemu – zwójki, których larwy uszkadzają liście i kłosy, oraz niezmiarka paskowana, której larwa głównie żeruje w dokłosiu.
Ograniczanie szkodników
Presję szkodników ograniczy m.in. zwalczanie chwastów (szczególnie jednoliściennych i samosiewów) oraz zbilansowane nawożenie poprawiające kondycję roślin. Natomiast metody chemiczne należy stosować wyłącznie w sytuacji, gdy poziom nasilenia szkodnika przekroczył próg szkodliwości.
Progi ekonomicznej szkodliwości wiosennych szkodników zbóż
Szkodnik | Próg szkodliwości |
| Łokaś garbatek | 3-5 larw lub 8-10 świeżo uszkodzonych roślin na 1 m2 |
| Mszyce | 5 mszyc na 1 źdźble |
| Skoczek sześciorek | nieopracowany |
| Skrzypionki | 1-1,5 larwy na źdźble |
| Wciornastki | 5-10 owadów dorosłych lub larw na 1 kłosie |
| Żółwinek zbożowy | 2-3 osobniki dorosłe na 1 m2 |
Insektycydy w zboża
Warto rozważyć możliwość jednoczesnego zwalczenia kilku szkodników, np. mszyc i skrzypionek. Z uwagi na ryzyko powstawania odporności szkodników (zwłaszcza mszyc), insektycydy z różnych grup chemicznych należy w miarę możliwości stosować przemiennie. Przykłady insektycydów zarejestrowanych do zwalczania mszyc i skrzypionek w pszenicy ozimej przedstawiono w tabeli. Do zwalczania żółwinka zbożowego aktualnie zarejestrowanych jest 5 insektycydów z grupy pyretroidów, zawierających s.cz. deltametrynę (Deka 2,5 EC, Desha 2,5 EC, Dyno 2,5 EC, Matrix 2,5 EC i Poleci 2,5 EC) w dawce 0,25 l/ha, natomiast wciornastki zwalcza pyretroid zawierający alfa-cypermetrynę (Fastac Active 050 ME) w dawce 0,25-0,3 l/ha.
Przykłady insektycydów do zwalczania skrzypionek i mszyc w pszenicy ozimej
Substancja czynna |
Insektycydy | Dawka na ha | Optymalna temp. działania | |
KARBAMINIANY (IRAC 1A) | ||||
| Pirymikarb | Aphox 500 WG*, Pirigold 500 WG*, Pirimor 500 WG* | 0,25 kg | powyżej 15°C | |
KARBOKSAMIDY (IRAC 29) | ||||
| Flonikamid | Afinto*, Hinode*, Mainman 50 WG*, Teppeki 50 WG*, Tyter 50 WG* | 0,14 kg | szeroki zakres | |
PYRETROIDY (IRAC 3A) | ||||
| Alfa-cypermetryna | A-Cyper 100 EC, Alciper 100 EC, AlfaCyper 100 EC, Alfacypermetryna 10 EC, Alfa-Pest 100 EC, Alfastop 100 EC, Asteria 100 EC, Cyper-Fas 100 EC, Fastac 100 EC, Fiesta 100 EC, Proalfacypermetrin, Rufous 100 EC | 0,12 l | poniżej 20°C
| |
| Fastac Active 050 ME | 0,2-0,25 l | |||
| Cypermetryna | AfiMax 500 EC, Cimex Forte 500 EC, Cimex Max 500 EC, Cyperkill Max 500 EC, Cypermoc, Cythrin 500 EC, Insektus 500 EC, Insektus Duo 500 EC, Sorcerer 500 EC, Super Cyper 500 EC, Superkill 500 EC, Superkill Max 500 EC, Supersect 500 EC | 0,05 l | ||
| Cyperfor II 100 EC, Sherpa 100 EC | 0,25-0,3 l | |||
| Deltametryna | Decis Mega 50 EW, Delta 50 EW | 0,1-0,125 l | ||
| DelCaps 050 CS**, DelTop 050 CS**, DeLux 050 CS** | 0,1 l | |||
| Delmetros 100 SC**, Koron 100 SC**, Pilgro 100 SC** | 0,05 l | |||
| Deltakill*, Demetrina 25 EC*, Scatto* | 0,25 l | |||
| Serbot 015 EW*, Temporis 015 EW* | 0,30-0,42 l | |||
| Esfenwalerat | Sumi-Alpha 050 EC, Sumicidin 050 EC | 0,25 l | ||
| Gamma-cyhalotryna | Modivo 60 CS, Nexide 60 CS, Rapid 060 CS | 60-80 ml | ||
| Lambda-cyhalotryna | Arkan 050 CS, Judo 050 CS, Karate Zeon 050 CS, Kusti 050 CS, LambdaCe 050 CS, Ninja 050 CS, Wojownik 050 CS | 0,075-0,1 l | ||
| Globe*, Kidrate* | 0,075 l | |||
| Helm-Lambda 100 CS | 0,04-0,05 l | |||
| Kaiso 050 EG, Kaiso Sorbie, Kivano 050 EG | 0,1 kg | |||
| Sparrow*, Sparviero* | 0,075 l | |||
| Zeta-cypermetryna | Alstar 100 EW, Ammo Super 100 EW, Minuet 100 EW | 0,1 l | ||
| Fury 100 EW, Rage 100 EW, Titan 100 EW | 0,1 l | |||
SULFOKSYMINY (IRAC 4C) | ||||
| Sulfoksaflor | Transform* | 0,048 kg | szeroki zakres | |
* insektycydy zarejestrowane tylko do zwalczania mszyc
** insektycydy zarejestrowane tylko do zwalczania skrzypionek
Tekst i zdjęcia: dr inż. Przemysław Strażyński, IOR-PIB w Poznaniu