Ciągnik rolniczy to praktycznie pierwsza rzecz, o której pomyślimy w aspekcie wyposażenia gospodarstw rolnych. Jak też sama nazwa wskazuje, ciągnik przede wszystkim służy do ciągnięcia. Praktycznie najważniejszym aspektem jest wykorzystanie ciągnika do prac polowych, a prace te wykonywane są za pomocą maszyn i urządzeń, bardzo często zawieszonych na tzw. TUZ ciągnika rolniczego (fot.1). Trzypunktowy układ zawieszenia (bo o nim mowa) to wynalazek z I połowy ubiegłego wieku autorstwa Pana Fergusona. Ta początkowo nieskomplikowana konstrukcja, pozwalała na opuszczanie i podnoszenie urządzeń pracujących głównie w glebie, jednak z biegiem lat i to rozwiązanie ewoluowało. Dzisiaj dobra umiejętność ustawienia i regulacji podnośnika TUZ pozwala na efektywne wykorzystanie mocy ciągnika i możliwości maszyny.
Obecnie spotkać możemy mechaniczne (MHR) i elektrohydrauliczne (EHR) systemy do regulowania podnośnika TUZ. Oczywiście każdy producent ciągnika (a często samej maszyny lub narzędzia) stara się w możliwie najdokładniejszy sposób przedstawić problem regulacji TUZ w załączonych instrukcjach. Istnieje jednak kilka uniwersalnych zasad dotyczących tego zagadnienia.
W zasadzie mamy do czynienia z trzema podstawowymi rodzajami regulacji podnośnika w ciągnikach rolniczych. Są to, regulacja pozycyjna, siłowa oraz kopiująca. Ta ostatnia jest najprostszym sposobem i opiera się na utrzymywaniu poziomu i głębokości pracy, za pomocą jakiegoś wału, czy też odpowiednich kół podporowych zamontowanych w maszynie czy urządzeniu. Podnośnik wtedy ma jedynie za zadanie opuścić i podnieść maszynę z możliwością np. jej transportowania w takim stanie. Rozwiązanie to, w najmniejszym stopniu pozwala odczuć różnicę w wygodzie sterowania poprzez MHR czy EHR.
Regulacja pozycyjna zaś, ma za zadanie utrzymać zaczepione na TUZ narzędzia możliwie na tej samej wysokości względem ciągnika. Takie ustawienie w praktyce daje możliwość bardzo równomiernej pracy narzędzi, o ile dysponujemy zapasem mocy i napotkanie zwięzłej i kamienistej gleby, nie zmusi operatora do spłycenia pracy. W przypadku, gdy np. pług czy inne narzędzie nie będzie posiadało odpowiedniego zabezpieczenia a napotkamy na duży kamień lub inną przeszkodę to istnieje ryzyko uszkodzenia – to dobry przykład powodu, z jakiego producenci często podają maksymalną moc ciągnika odpowiednią dla danej maszyny. Warto wspomnieć rzecz jasna, że równomierność pracy ma w tym przypadku bezpośredni związek z równością pola, a efektem wjazdu ciągnika w zagłębienia będzie pogłębienie a później spłycenie poziomu pracy narzędzi.
Kolejny rodzaj ustawiania podnośnika TUZ to regulacja siłowa. Taki sposób po części zmniejsza ryzyko uszkodzenia maszyn, ponieważ przeszkody, ale i zarazem bardziej zwięzła gleba powodują wypłycanie maszyn i urządzeń podpiętych przez TUZ. Taka sytuacja spowodowana jest tym, że regulacja siłowa „skupia się” na utrzymaniu określonej za pomocą dźwigni (MHR) lub pokrętła (EHR) siły nacisku na glebę. Nacisk ten jest monitorowany na dwa sposoby: najpowszechniej przez cięgła oraz rzadziej poprzez czujnik górnego łącznika. Na pewno takie ustawienie w przypadku EHR daje lepszą możliwość regulacji czułości i dokładności systemu, co zaowocuje możliwie najefektywniejszym działaniem. Przy regulacji siłowej w praktyce czasami operator tak dobrze zna swoje pola i, aby zachować równomierność o prostu pamięta gdzie przykładowo „docisnąć wajchę”.
Wypada również powiedzieć o połączeniu dwóch wcześniej wymienionych sposobów regulacji siłownika. Taka mieszana metoda wydaje się być najlepsza, wykorzystuje ona, bowiem zalety regulacji pozycyjnej i siłowej. Niweluje się zatem, ryzyko uszkodzenia maszyny, z zachowaniem, możliwie równomiernej pracy maszyn i narzędzi.
Wspomniane sposoby regulacji podnośnika hydraulicznego bynajmniej nie zamykają całego zagadnienia i o ile wspomniane rodzaje tyczą się stricte podnośnika, to w przypadku całego TUZ trzeba mieć na uwadze położenie i długość łącznika górnego, regulację i technologię cięgieł dolnych i inne. Wiedza dotycząca ustawień i regulacji z tego zakresu pozwoli na efektywne wykorzystanie oraz prawidłową agregację ciągnika z maszynami i urządzeniami.
Józef Woś