Bezpiecznie pracuj w gospodarstwie rolnym – przestrzegaj BHP

Rolnictwo należy do najniebezpieczniejszych zawodów. Każdego roku w Polsce notowanych jest tysiące wypadków. Stosowanie się do zasad BHP, a nie tylko ich poznanie, pozwala zmniejszyć ryzyko zagrożeń w gospodarstwie rolnym.

Pomimo ogólnopolskich kampanii edukacyjnych, praca w rolnictwie pozostaje nadal zaliczana do tych o najwyższym udziale wypadków. Wielu można by uniknąć, gdyby zawsze na poważnie traktowane były zasady bezpieczeństwa.

O BHP inaczej

W tym artykule postanowiłem nie wymieniać po raz kolejny zbioru zasad związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, które zresztą każdy rolnik powinien znać. Zainteresowane osoby odsyłam do stron KRUS, gdzie dostępne są w wersji PDF informatory dotyczące prawidłowej obsługi zwierząt gospodarskich, pracy na wysokości czy postępowania ze środkami ochrony roślin. Nawet jednak najlepiej opracowane zalecenia pozostają bezużyteczne, jeśli zasad bezpieczeństwa nie wcielimy w życie. Postanowiłem przybliżyć czytelnikowi zasadę 5S, którą osobiście uważam za klucz do ograniczenia liczby wypadków w gospodarstwie rolnym.

Zasada 5S – widzisz, reaguj

Pierwszym sposobem na rozwinięcie skrótu, a właściwie akronimu 5S, jest anglojęzyczna sentencja: If you see something, say something, do something, co w tłumaczeniu oznacza: Jeśli coś widzisz, powiedz coś, zareaguj. Znane z wyśrubowanych norm bezpieczeństwa amerykańskie firmy stosują to podejście w celu uwrażliwienia pracowników, że bezpieczeństwo jest wspólną sprawą wszystkich zatrudnionych osób. Pracownicy są nie tylko zobowiązani do zgłaszania przełożonym usterek, ale w dodatku wynagradzani są za to premią! Tworzy to klimat do tego, że pracownik czuje się swobodnie w zgłaszaniu pomysłów, które mogą zwiększyć bezpieczeństwo zakładu. Tak często wymawiane hasło „a nie mówiłem”, gdy coś się wydarzy, ma faktycznie pokrywać się z rzeczywistością i mieć swoje odzwierciedlenie w działaniu.

Zatrzymaj się czasami na chwilę w swojej pracy, rozejrzyj i pomyśl, co mógłbyś zrobić w gospodarstwie, aby stało się bezpieczniejsze. W pierwszej kolejności daj przykład współpracownikom, że nie jesteś ponad zasadami. Większość wypadków w rolnictwie wynika z nieostrożności i pośpiechu. Im częściej będziemy podkreślać, że bezpieczeństwo jest dla nas ważne, tym bardziej stanie się ono częścią kultury pracy w gospodarstwie.

Zasada 5S – sprzątaj i usprawniaj

Jest także inne rozwinięcie skróty 5S, które nawiązuje do rozwijanego po II wojnie światowej w Japonii sposobu zarządzania miejscem pracy. Jest to 5 słów rozpoczynających się na „s”: sort, set in order, shine, standarize, sustain, co możemy przetłumaczyć na: sortuj, porządkuj, sprzątaj, standaryzuj, samodyscyplina. Celem wspomnianych metod jest między innymi zwiększenie bezpieczeństwa, ale i efektywności pracy. Proces 5S w tym przypadku rozpoczyna się od przeglądu miejsca pracy i wskazania, które przedmioty są potrzebne, a które są zbędne. Wszystko, co jest nieużywane, usuwamy, co pozwala nam zachować czystość i porządek. Każde z używanych narzędzi powinno mieć swoje miejsce i być na nie odłożone po zakończeniu pracy. Dbamy o utrzymanie porządku i próbujemy zawsze stosować się do tych zasad.

Nie przechodź nad problemem do porządku dziennego

Gdy pracę w gospodarstwie wykonuje wyłącznie rolnik, może pozwolić sobie na zwiększone ryzyko. O wiele częściej jednak mamy do czynienia z sytuacją, że w gospodarstwie pomagają choćby rodzicie czy dzieci, pracownicy, a wówczas rolnik bierze odpowiedzialność za ich zdrowie i życie. Szczególnie narażone na wypadek są osoby, które na co dzień nie wykonują pracy w gospodarstwie. Pracownicy sezonowi, ale również członkowie rodziny, którzy w sezonie lub weekendowo pomagają w pracy w gospodarstwie. To właśnie tym osobom często zdarzają się wypadki. Pomocnicy mogą nie wiedzieć o zwyczajowych procedurach lub niebezpieczeństwach, nad którymi podczas codziennej pracy przechodzimy do porządku dziennego, zapominając o nich. 

Zdajmy sobie sprawę, że wypadki się zdarzają. Warto być na nie przygotowanym i mieć plan zareagowania. Zima to dobry czas, aby przyswoić sobie zasady pierwszej pomocy i przemyśleć, jak będziemy reagować w nagłych przypadkach. 

Kilka rad BHP

• Podkreślaj głośno i sam stosuj się do tego, że bezpieczeństwo jest dla Ciebie ważne.
• Przewiduj, co może się stać na poszczególnych miejscach pracy i zapobiegaj temu.
• Regularnie serwisuj i sprawdzaj sprzęt używany w gospodarstwie, dzięki czemu możesz wyeliminować usterki.
• Stopniuj trudności zadań poświęcanych Twoim współpracownikom. Daj czas na naukę. 
• Nie buduj atmosfery pośpiechu w sytuacjach, gdy może to doprowadzić do wypadku.
• Pod żadnym pozorem nie pozwalaj na pracę pod wpływem alkoholu.
• Sprawdź, czy i gdzie masz apteczkę w gospodarstwie.
• Sprawdź gaśnice, kup lub wymień, jeśli to konieczne.
• Nie noś luźnych ubrań i biżuterii, spinaj włosy, noś okulary ochronne. 
• Miej naładowany telefon w pobliżu, dzięki temu możesz szybko zareagować.
• Zachowaj ostrożność przy obsłudze zwierząt.

Skala problemu

W 2021 roku do KRUS zgłoszonych zostało ponad 12 tys. wypadków w gospodarstwach rolnych. Najwięcej poszkodowanych było wskutek: upadków (50%), pochwycenia przez ruchome części maszyn i urządzeń (13%), a także przez uderzenia, przygniecenia lub pogryzienia przez zwierzęta (12%). Na każde 1000 osób ubezpieczonych w KRUS przypadało 8 osób, które zgłosiły uszczerbek na swoim zdrowiu. Niestety w całym 2021 roku aż 45 wypadków zakończyło się śmiercią rolnika.

Tekst: dr Stanisław Świtek, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Zdjęcia: Katarzyna Szulc