Odżywianie wapniem sadów

Wapnowanie gleb w sadach przeprowadza się najczęściej po zbiorach. W celu optymalnego zaopatrzenia upraw sadowniczych w wapń konieczna jest nie tylko doglebowa, ale również pozakorzeniowa aplikacja tego składnika pokarmowego, która stanowi jedną z najskuteczniejszych metod zwiększania zawartości wapnia w owocach. 

Rośliny sadownicze są szczególnie wrażliwe na niedobory wapnia. Dodatkowo gleby w sadach charakteryzują się dużą podatnością na zakwaszenie, a zdecydowana większość upraw sadowniczych do prawidłowego wzrostu i rozwoju wymaga gleb lekko kwaśnych do obojętnych. Dla przykładu jabłonie preferują gleby o pH mieszczącym się w przedziale od 6,2 do 6,7, a zapotrzebowanie tych roślin na wapń jest stosunkowo wysokie. Intensywne sady jabłoniowe w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego pobierają nawet od 180 do 220 kg wapnia z 1 hektara. Stąd też istotnym zabiegiem jest nie tylko wapnowanie gleb, poprawiające właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb, ale również optymalne zaopatrzenie roślin w wapń odżywczy.

Wapnowanie w sadzie

Wapnowanie gleb w sadach przeprowadza się najczęściej po zbiorach roślin. Dostarczony jesienią do gleby wapń przemieszcza się zimą do strefy korzeniowej drzew, wpływając na odpowiednie zaopatrzenie roślin w ten składnik pokarmowy w okresie wiosennym. Zaleca się, aby stosowane w sadach nawozy wapniowe zawierały w swoim składzie szybko rozpuszczalne w wodzie formy wapnia, umożliwiające efektywne dostarczenie tego składnika w strefę systemu korzeniowego roślin.

Cenny składnik

W celu optymalnego zaopatrzenia upraw sadowniczych w wapń konieczna jest nie tylko doglebowa, ale również pozakorzeniowa aplikacja tego składnika pokarmowego, która stanowi jedną z najskuteczniejszych metod zwiększenia zawartości wapnia w owocach. Prowadzi to do uzyskania zarówno zadowalającego plonu o wysokich parametrach jakościowych, zwiększenia zdolności przechowalniczej owoców i ich trwałości w obrocie, jak również do ograniczenia występowania wielu chorób fizjologicznych. Dodatkowo jabłka o wysokiej zawartości wapnia charakteryzują się większą jędrnością, co jest niezwykle pożądane przez konsumenta.

Wapń należy do pierwiastków, które są bardzo intensywnie pobierane i transportowane od korzeni do nadziemnych części roślin, co jest szczególnie widoczne w trakcie słonecznych dni. Największe zapotrzebowanie jabłoni na wapń przypada na okres 5-6 tygodni od pełni kwitnienia. Wówczas rośliny mogą zakumulować nawet połowę rocznego zapotrzebowania na ten składnik pokarmowy. Jednak w wielu przypadkach, pomimo właściwie przeprowadzanych zabiegów wapnowania gleb czy nawożenia doglebowego wapniem odżywczym, w celu właściwego zaopatrzenia roślin w ten składnik niezbędna jest jego aplikacja pozakorzeniowa. Ma to szczególne znaczenie w okresach osłabionego lub zahamowanego pobierania tego pierwiastka z gleby.

Dokarmianie wapniem

Intensywne dokarmianie pozakorzeniowe zalecane jest w początkowym okresie wzrostu zawiązków w przypadku:

• wystąpienia warunków trudnych do pobierania wapnia,
• niskiego plonowania,
• wystąpienia w okresie letnim wysokiej temperatury powietrza i niskich opadów
• gdy przewidywane jest długie przechowywanie owoców.

Osłabione pobieranie wapnia przez system korzeniowy roślin występuje przede wszystkim przy niskiej temperaturze gleby panującej w okresie późnojesiennym czy wczesnowiosennym oraz ma miejsce w okresach suszy i podtopień.

Przy ustalaniu nawożenia, względnie dokarmiania pozakorzeniowego, roślin sadowniczych wapniem należy uwzględnić silną konkurencję o wapń pomiędzy liśćmi a owocami. Owoce wykazują zdolność wykorzystania wapnia pobranego z gleby tylko do wielkości orzecha włoskiego, co wymusza wykonanie pierwszych zabiegów dokarmiania pozakorzeniowego tym pierwiastkiem w czerwcu, a więc w fazie „orzecha włoskiego”. Kolejne zabiegi dokarmiania dolistnego powinny być przeprowadzane w odstępach 10-14 dni, przy czym zalecana liczba zabiegów zależy w dużym stopniu od odmiany jabłoni i przebiegu sezonu wegetacyjnego oraz przewidywanego czasu przechowywania owoców. Najczęściej wykonuje się od 3 do 7 zabiegów dokarmiania dolistnego, a ilość wapnia w owocach jest proporcjonalna do liczby przeprowadzonych oprysków.

Poza okresem jesiennym stosowanie wapnia, szczególnie w celu szybkiego uzupełnienia jego zawartości w roślinach, zalecane jest wiosną. Na przykład aplikacja saletry wapniowej dostarcza dodatkowo niezbędnego w tym okresie dla drzew owocowych azotu. Poza wapniem należy także zadbać o właściwe odżywienie roślin sadowniczych borem, ponieważ pierwiastek ten bierze aktywny udział w transporcie wapnia w roślinie. Dodatkowo wpływa on na poprawę zawiązywania owoców oraz zmniejsza ich podatność na pękanie i ordzawianie.

Wapń w roślinie

Optymalne zaopatrzenie roślin sadowniczych w wapń jest priorytetowym zabiegiem, ponieważ pierwiastek ten zapewnia wysoką wytrzymałość ścian komórkowych oraz utrzymuje integralność i spójność tkanek. Odgrywa istotną rolę w przepuszczalności i selektywności błon komórkowych, wpływając na transport składników odżywczych w roślinie, oraz stabilizuje struktury białkowe. Jest niezbędny do prawidłowych podziałów komórkowych oraz działa jako wewnątrzkomórkowy przekaźnik sygnałowy. Wpływa także na działanie niektórych enzymów, utrzymując biokoloidy komórki oraz same enzymy w stanie właściwego uwodnienia, co ma szczególne znaczenie w okresach suszy. Dodatkowo ogranicza transpirację i poprawia efektywność gospodarki wodnej dzięki regulacji otwierania i zamykania aparatów szparkowych, a wpływając na rozwój systemu korzeniowego i tworzenie włośników, poprawia efektywność pobierania wody i składników mineralnych przez rośliny.

Optymalne zaopatrzenie roślin sadowniczych w wapń zwiększa ich zdrowotność, bowiem pierwiastek ten odgrywa ważną rolę w ograniczaniu skutków stresu w roślinach, neutralizując reaktywne formy tlenu, powstające w komórkach w niekorzystnych dla nich warunkach. Wapń dzięki wpływowi na syntezę białek szoku termicznego zmniejsza również skutki oddziaływania wysokiej temperatury na rośliny.

W efekcie zaburzenia dystrybucji wapnia w roślinie lub jego rzeczywistego niedoboru dochodzi do ograniczenia wzrostu zarówno części nadziemnych, jak i systemu korzeniowego. W tkankach niedostatecznie zaopatrzonych w wapń, w efekcie wzrostu wilgotności i opadów deszczu, następuje osłabienie ścian komórkowych, czego bezpośrednim następstwem jest pękanie owoców jabłek czy czereśni. Niedobór wapnia prowadzi również do drobnienia owoców i zwiększenia ich podatności na korkowacenie czy oparzenia słoneczne. Pogarsza także ich zdolność przechowalniczą oraz trwałość w obrocie, gdyż pierwiastek ten odgrywa kluczową rolę w procesie dojrzewania i starzenia się owoców. Ponadto na skutek niedostatecznego zaopatrzenia w wapń dochodzi do wystąpienia szeregu chorób fizjologicznych, prowadzących w wielu przypadkach do znacznych strat w plonie. Do najczęściej spotykanych chorób należą gorzka plamistość podskórna występująca na owocach jabłoni, szklistość miąższu, rozpad wewnętrzny, rozpad chłodniczy, oparzelina powierzchniowa czy zbrązowienie przygniezdne. Owoce o niskiej zawartości wapnia są również bardziej podatne na infekcje wywołane przez grzyby patogeniczne.

Tekst i zdjęcia: dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. UPL