Fuzarioza kłosów
Fuzarioza kłosów może być przyczyną wysokich, nawet do 60 procent strat w plonie. Na skutek infekcji porażone kłosy częściowo lub całkowicie zamierają, wykształcone ziarno jest drobne i najczęściej bez zdolności kiełkowania.
Chorobę powodują różne gatunki grzybów z rodzaju Fusarium. Najczęściej są to: Fusarium graminearum, F. culmorum, F. avenaceum, F. poae i Microdochium nivale. Źródło infekcji stanowią: materiał siewny, resztki pożniwne, gleba. W łanie grzyby rozprzestrzeniają się głównie za pomocą zarodników konidialnych, które tworzą się na resztkach pożniwnych czy obumarłych dolnych liściach roślin. Mogą przenosić się także z wiatrem i osiadać na wykłoszonych zbożach. Fuzariozie kłosów sprzyjają: wysoka wilgotność powietrza, częste opady deszczu i temperatura w dzień 12-24°C oraz 5-12°C w nocy. Porażenie jest tym większe, im w sezonie obserwujemy łagodniejszą jesień i zimę oraz chłodniejszą i bardziej mokrą wiosnę. Ponadto rozwojowi choroby sprzyja zbyt gęsty siew i monokultura uprawy.
Objawy choroby
Najgroźniejsze jest porażenie roślin fuzariozą kłosów w fazie kwitnienia i na początku mlecznej dojrzałości ziaren. Fuzarioza kłosów uwidacznia się w fazie dojrzałości mlecznej ziarna w postaci częściowych, a później całkowitych przebarwień kłosa. Początkowe objawy porażenia to zmiany na kłoskach widoczne jako przedwczesne bielenie pojedynczych plew, następnie kłosków. W łanie obserwujemy wybielenie pojedynczych części kłosa, a później przebarwienia występują na większej ilości kłosów, które w końcu całe przedwcześnie bieleją. Przy silnym porażeniu na plewkach, osadkach kłosków, u nasady kłosa widoczny jest pomarańczowo-różowy (łososiowy) nalot grzybni. Ziarno z takich kłosów także jest porażone i ma często zmienioną barwę na pomarańczowo-różową, ponadto jest drobne i pomarszczone. Przy silnej infekcji dochodzi w nim do porażenia zarodka, przez co traci zdolność kiełkowania.
Wystąpienie fuzariozy kłosów może się wiązać z obecnością groźnych mikotoksyn w ziarnie, toksycznych dla ludzi i zwierząt. Najczęściej stwierdza się deoksyniwalenol (DON) i zearalenon (ZEN), ale mogą występować też inne metabolity wtórne. Zasiedlenie ziarna przez grzyby rodzaju Fusarium może spowodować przekroczenie dopuszczalnych norm zawartości mikotoksyn (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1126/2007 z dnia 28 września 2007 r. i Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r.). Ich obecność w zebranym ziarnie będzie powodować odmowę zakupu surowca, a w przypadku plantacji nasiennych ich dyskwalifikację.
Zwalczanie fuzariozy kłosów
Do zwalczania fuzariozy kłosów stosuje się fungicydy o działaniu zapobiegawczym, interwencyjnym i wyniszczającym. Do dyspozycji są substancje czynne z różnych grup chemicznych, np.: triazoli, strobiluryn, imidazoli, ftalanów i benzimidazoli. W walce z chorobą pomocne jest zachowanie prawidłowego zmianowania upraw i wprowadzenie do płodozmianu roślin strączkowych, które z jednej strony działają fitosanitarnie, a z drugiej poprawiają plonowanie zbóż w kolejnych latach.
Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szulc