Na naszych stronach internetowych wykorzystujemy technologie internetowe różnego rodzaju – własne i od osób trzecich – w tym pliki cookie, aby zoptymalizować Państwa doświadczenia. Oprócz technologii internetowych, które są niezbędne do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania strony www, obejmują to również technologie internetowe do analityki internetowej i wyświetlania ukierunkowanych reklam. Korzystanie z nich jest dobrowolne i wymaga Państwa zgody. Użytkownik może w każdej chwili wycofać swoją zgodę ze skutkiem na przyszłość lub zmienić ustawienia pod linkiem „Zmień moje preferencje” lub bezpośrednio w przeglądarce internetowej.
Dodatkowe informacje na temat przetwarzania danych i zawartości technologii internetowych można znaleźć w naszej polityce prywatności oraz polityce dotyczącej plików cookie.
W niektórych opracowaniach pierwszą cyfrę określa się jako makrostadium, czyli główną fazę rozwojową rośliny, zaś w obrębie niej – druga cyfra – informuje o mikrostadium rozwojowym lub fenologicznym rośliny. Za początek fazy przyjmuje się okres, gdy 10% roślin wykazuje cechy opisane w danej fazie, a pełnia przypada na okres, gdy 50% roślin znajduje się w opisywanej fazie. Ujednolicona dla poszczególnych roślin skala BBCH ułatwia prowadzenie obserwacji naukowych oraz przekazywanie zaleceń praktycznych dotyczących prowadzonych zabiegów agrotechnicznych, zwłaszcza w zakresie ochrony roślin i nawożenia. W przypadku niektórych roślin nie ma ciągłości cyfrowej (od 0 do 9) w przebiegu ich wegetacji (u rzepaku – cyfry „4”), co wynika z faktu, iż kod BBCH, jak wcześniej wspomniano, jest uniwersalny dla roślin jedno- i dwuliściennych. Niektóre z nich, np. zboża, przechodzą specyficzne fazy rozwojowe (np. krzewienie), niewystępujące u roślin dwuliściennych, w tym u rzepaku.
BBCH 0 (00–09) – kiełkowanie i wschody
00 – wysiane nasiona;
01–04 – pęcznienie nasion w następstwie pobieranej wody oraz zachodzące równolegle przemiany enzymatyczne złożonych substancji zapasowych zgromadzonych w nasieniu w związki proste, niezbędne w odżywianiu rozwijającego się zarodka;
05 – z nasienia wydostaje się korzonek zarodkowy, który w dalszych fazach wegetacji przekształca się w korzeń główny (palowy) sięgający do 200 cm, niekiedy głębiej;
06–07 – z nasienia wydostaje się kiełek z liścieniami;
08 – łodyga podliścieniowa (hypokotyl) ukazuje się nad powierzchnią gleby w postaci wygiętego kolanka;
09 – kolanko prostuje się i wynosi nad powierzchnię gleby liścienie (początek wschodów).
W fazie kiełkowania, a zwłaszcza wschodów siewki rzepaku narażone są na porażenie przez patogeny wywołujące zgorzel siewek, czerń krzyżowych i mączniaka rzekomego. Po wschodach (wrzesień–październik) znaczne straty na plantacjach rzepaku mogą powodować szkodniki, zwłaszcza pchełki tzw. ziemne, mszyce, mączlik warzywny, śmietka kapuściana oraz ślimaki. W tym okresie pojawiają się też chrząszcze chowacza galasówka, a liścienie mogą być niszczone przez gnatarza rzepakowca i miniarkę kapuścianą. Niektóre z nich likwidowane są w znacznym stopniu w wyniku zaprawiania nasion preparatami owado- i grzybobójczymi, zawierającymi m.in. neonikotynoidy. W 2017 r. pojawiła się u nas zaprawa nasienna – Lumiposa 625 FS, chroniąca rzepak w początkowym okresie wegetacji (do czwartego liścia) przed groźnymi szkodnikami jesiennymi, w tym śmietką kapuścianą i pchełkami. Nie jest jednak dopuszczona do powszechnego stosowania, lecz jedynie w ramach przemysłowego zaprawiania nasion przez niektóre firmy hodowlano-nasienne.
Jesienią, zarówno przed wysiewem nasion rzepaku, jak też bezpośrednio po ich wysiewie (przed wschodami) zaleca się stosowanie niezbędnych herbicydów, zwalczających chwasty dwuliścienne.
BBCH 1 (10–19) – formowanie i rozwój rozety liściowej
10 – całkowicie rozwinięte liścienie, które przejmują funkcje asymilacyjne, pomiędzy nimi pojawia się zawiązek pierwszego liścia;
11–19 – powolny wzrost łodygi nadliścieniowej (epikotylu) i tworzenie pierwszego (BBCH 11) i kolejnych liści (BBCH 12, 13, 14, itd., do BBCH 19 ). Po wytworzeniu 8 liści, tworzą się w ich kątach zawiązki przyszłych pędów bocznych.
Przed okresem spoczynku zimowego rzepak powinien wykształcić rozetę składającą się z co najmniej 8 (BBCH 18) do 12 liści (BBCH 19). Wraz z wyrastaniem kolejnych następuje sukcesywny rozrost systemu korzeniowego (korzeni – palowego oraz bocznych, w tym najdrobniejszych – włośnikowych). Odcinek łodygi podliścieniowej przechodzącej w korzeń nazywany jest szyjką korzeniową. W prawidłowo rozwiniętych roślinach rzepaku, przy terminowym wysiewie nasion, dobrych wschodach i optymalnej obsadzie roślin (na m2 – od około 40 dla odmian mieszańcowych oraz do 60 dla populacyjnych) szyjka korzeniowa przed zimą powinna mieć średnicę co najmniej 10 mm, a najlepiej 12–15 mm. Po wytworzeniu średnio 3 lub 4 liści (BBCH 13–14) rośliny rzepaku zaczynają tworzyć korzenie włośnikowe i pobierać w coraz większym stopniu składniki pokarmowe (mineralne) z gleby. Wcześniej, poczynając od kiełkowania, poprzez wschody i początkowe fazy tworzenia rozety liściowej, korzystały głównie ze składników zgromadzonych w nasionach.
Po wytworzeniu dwóch liści, jak też w późniejszym okresie (BBCH 12–19), zaleca się wystawianie żółtych naczyń, by monitorować obecność i próg szkodliwości chowacza galasówka, pchełki rzepakowej i śmietki kapuścianej, i stosować (w oparciu o wyniki odłowów) skuteczne insektycydy. W tym okresie zasadne może być zwalczanie ślimaków oraz larw gnatarza rzepakowca i tantnisia krzyżowiaczka. Jest to też najlepszy okres do stosowania herbicydów, zwalczających samosiewy zbóż oraz chwasty jednoliścienne, a także dwuliścienne, jeśli nie zostały wcześniej zlikwidowane. W fazie BBCH 14–16, a więc po wytworzeniu 4–6 liści zaleca się (w temperaturze powyżej 12°C), stosowanie fungicydów z funkcją regulatora wzrostu (np. triazolowych, zawierających: tebukonazol, protikonazol, tetrakonazol lub difenokonazol; czy należących do innych grup chemicznych substancji czynnych), ograniczające nadmierny wzrost roślin oraz zwalczające patogeny będące sprawcami chorób grzybowych, zwłaszcza suchej zgnilizny kapustnych.
W fazie 5–7 liści (w drugiej połowie października) plantację rzepaku warto zasilić nawozem dolistnym z podwyższoną zawartością fosforu, siarczanem magnezu, ewentualnie także mocznikiem. Z mikroelementów ważny jest bor, często też mangan (na glebach o pH powyżej 6,5) oraz molibden (przy pH poniżej 6,5). Przy widocznych objawach niedoboru azotu celowe jest też w miarę wczesne, doglebowe wniesienie dodatkowej dawki tego składnika – do 50 kg N/ha.
BBCH 2 (20–29) – rozwój pędów bocznych i okres spoczynku zimowego
20 – zakończenie tworzenia kolejnych liści (średnia temperatura dobowa spada poniżej 5°C);
21–29 – fenologiczne podokresy zimowego spoczynku roślin (przedzimie, pełnia zimy, po zimie, zaranie wiosny, przedwiośnie). Wzrost roślin w tym okresie na ogół ustaje, ale zachodzą jeszcze w roślinach, zapoczątkowane wcześniej (BBCH 18–19), procesy fizjologiczne związane ze różnicowaniem się stożka wzrostu. Tworzą się wówczas zawiązki pędów bocznych i organów generatywnych. Fazę BBCH 21 przyjmuje się jako początek tworzenia pierwszego, a następnie (BBCH 22, 23, 24, itd.) kolejnych zawiązków pędów bocznych. Oznacza to, że fazy BBCH 18–19 i 21–29 w pewnym stopniu pokrywają się (zachodzą na siebie).
W początkowym okresie spoczynku zimowego (przy wyższej temperaturze dnia i słonecznych dniach) zachodzi jeszcze proces hartowania, związany z fotosyntezą i koncentracją w komórkach roślin cukrów prostych, zwiększających odporność na niską temperaturę. Z kolei w drugiej połowie zimy (zwykle w lutym i marcu) w wyniku oddychania i zużywania zgromadzonych materiałów zapasowych, następuje sukcesywne rozhartowywanie roślin i stopniowe zmniejszanie ich odporności na mróz. Dobrze zahartowane rośliny rzepaku ozimego, zależnie od odmiany i okresu spoczynku zimowego, jak też innych czynników warunkujących mrozoodporność, znoszą temperaturę mierzoną w powierzchniowej warstwie gleby (5 cm) od -5,5 do -7°C. Temperatura gleby -8°C i niższa, jest z reguły zabójcza dla roślin rzepaku. Oczywiście temperatura powietrza jest wówczas znacznie niższa. Pokrywa śnieżna o grubości 5–10–15 cm (im grubsza tym lepiej) chroni rzepak w znacznym stopniu przed dużymi spadkami temperatury i związanym z tym zamieraniem roślin. W czasie bezśnieżnych zim duże znaczenie dla zimotrwałości rzepaku ma również wiatr, który przy zamarzniętej glebie może powodować tzw. wysmalanie, czyli wysuszanie nadziemnych części roś-
lin i ich zamieranie.
BBCH 3 (30–39) – formowanie i wzrost pędu
30 – ruszenie wegetacji wiosennej;
31 – regeneracja uszkodzeń mrozowych (głównie rozety liściowej i systemu korzeniowego);
32 – początek wydłużania pędu głównego;
33–39 – dalszy wzrost pędu i tworzenie kolejnych, widocznych międzywęźli.
W tej fazie wegetacji rzepaku rozpoczyna się nalot groźnych szkodników (chrząszczy) łodygowych i składanie przez nie jaj. W pierwszej kolejności (przełom lutego i marca, przy średniej temperaturze 4°C), choć w większym nasileniu w późniejszym okresie, przez chowacza granatka. Występuje on lokalnie, głównie w Wielkopolsce i na południu Polski, i nie stanowi na ogół większego zagrożenia. Kolejnym, a przy tym bardzo groźnym szkodnikiem łodygowym rzepaku jest chowacz brukwiaczek, który pojawia się zwykle w marcu, gdy średnia dobowa temperatura oscyluje czy przekracza 6°C. Najczęściej na początku kwietnia, ale również w późniejszym okresie nalatują na plantację chrząszcze chowacza czterozębnego. Informacji o aktywności szkodników łodygowych rzepaku i ustaleniu ich progów szkodliwości, a w następstwie podjęciu skutecznej walki z nimi (przed złożeniem jaj), powinny dostarczać m.in. rozstawione na polu żółte naczynia.
W tej, jak też następnej fazie rozwojowej rzepaku ma miejsce intensywne tworzenie, początkowo podziemnej (BBCH 30–35), a następnie (BBCH 33–59) nadziemnej biomasy roślinnej, w tym organów generatywnych. W wyniku tego wzrasta zapotrzebowanie roślin na wodę i składniki pokarmowe. Stąd w początkowej, ewentualnie także środkowej fazie wegetacji BBCH 3 zaleca się pogłówne – doglebowe stosowanie nawozów azotowych (z podziałem na dwie dawki) oraz magnezowych i siarkowych. W całym okresie fazy rozwojowej BBCH 3 celowe jest też (co najmniej dwukrotne) dolistne dokarmianie roślin dobranym zestawem nawozów makro-, a przede wszystkim mikroelementowych. W składzie nawozów należy uwzględnić przede wszystkim bor (do 400 g B w dwóch opryskach), mangan (do 600 g Mn) i molibden (do 20 g Mo), poza tym zasadne jest zwykle stosowanie siarczanu magnezu oraz ewentualnie mocznika.
BBCH 5 (50–59) – pąkowanie
50 – pąki kwiatowe „schowane”, czyli niewidoczne (osłonięte) w górnych liściach;
51 – pąki kwiatowe widoczne z góry, jest to początek stadium zielonego pąka;
52–54 – pąki kwiatowe wydostają się z najmłodszych liści pędu głównego i są coraz bardziej widoczne, jest to tzw. stadium zielonego zwartego pąka;
55–58 – pąki kwiatowe na pędach bocznych wydostają się z okrywy liściowej i są coraz bardziej widoczne;
59 – pąki kwiatowe przebarwiają się na żółto, co określa się jako stadium żółtego pąka. Mogą się też wówczas pojawiać, przy nierównomiernych wschodach oraz zróżnicowanym wzroście i rozwoju roślin na plantacji, pierwsze płatki w pąkach kwiatowych.
W początkowych fazach tworzenia pąków kwiatowych, a zarazem intensywnego wzrostu, gdy rośliny osiągną 20–30 cm wysokość (BBCH 50–55) zaleca się stosowanie fungicydów z funkcją regulatora wzrostu (np. triazolowych) lub klasycznych regulatorów wzrostu. Ograniczają one nadmierny wzrost roślin, stymulują rozwój pędów bocznych, poprawiają zwartość łanu, a te z komponentem grzybobójczym – ograniczają rozwój patogenów groźnych chorób rzepaku, zwłaszcza suchej zgnilizny kapustnych, zgnilizny twardzikowej, czerni krzyżowych i szarej pleśni. W tej fazie wegetacji rzepaku należy też podjąć skuteczną walkę z najgroźniejszym szkodnikiem, jakim jest z reguły słodyszek rzepakowiec. Jego wylot następuje zwykle w drugiej dekadzie kwietnia i trwa także w maju, gdy temperatura powietrza przekracza 15°C. Często zdarza się, że insektycydowy zabieg przeciwko chowaczowi czterozębnemu pokrywa się z pierwszym nalotem słodyszka rzepakowego, co zmniejsza koszty opryskiwania. Chrząszcze słodyszka żerując niszczą pylniki i słupek w formujących się pąkach kwiatowych, zwłaszcza będących w stadium zielonego pąka i nieco później (faza BBCH 51–58), co powoduje ich opadanie i uniemożliwia tworzenie łuszczyn. W okresie pąkowania wskazany jest też kolejny zabieg dolistnego dokarmiania roślin rzepaku, zwłaszcza borem, fosforem i siarczanem magnezu.
BBCH 6 (60–69) – kwitnienie
60 – wykształcone (otwarte) pierwsze kwiaty;
61 – początek kwitnienia (otwartych 10% kwiatów w kwiatostanie pędu głównego);
62–64 – otwartych kolejno 20, 30 i 40% kwiatów w kwiatostanie pędu głównego;
65 – pełnia kwitnienia (otwartych co najmniej 50% kwiatów w kwiatostanie pędu głównego i coraz więcej na pędach bocznych), pierwsze płatki mogą opadać;
66–68 – końcowa faza kwitnienia i stopniowe przekwitanie roślin na plantacji (płatki kwiatowe w coraz większym stopniu opadają);
69 – płatki kwiatowe opadły, choć mogą znajdować się jeszcze pojedyncze, przekwitające rośliny.
W tej fazie wegetacji, zwłaszcza w okresie opadania pierwszych płatków rzepak jest często narażony na infekcję sprawcami groźnych chorób, tj. zgnilizny twardzikowej, czerni krzyżowych i szarej pleśni. Największe ich nasilenie występuje przy ciepłej i wilgotnej pogodzie w okresie kwitnienia rzepaku. Groźny może być jeszcze słodyszek żerujący w pąkach pędów bocznych, ale też niekiedy późny nalot chrząszczy chowacza czterozębnego. W drugiej połowie tej fazy – od początku opadania płatków kwiatowych (BBCH 65–69) należy podjąć walkę ze szkodnikami łuszczynowymi rzepaku: chowaczem podobnikiem i pryszczarkiem kapustnikiem, monitorując progi ich ekonomicznego zagrożenia.
BBCH 7 (70–79) – formowanie i rozwój łuszczyn
70 – pojawiają się pierwsze, pojedyncze w pełni wyrośnięte (na długość) łuszczyny;
71 – początek masowego tworzenia łuszczyn (10% w pełni wyrośniętych łuszczyn);
72–74 – odpowiednio 20, 30 i 40% w pełni wyrośniętych łuszczyn;
75 – pełnia tworzenia łuszczyn (co najmniej 50% w pełni wyrośniętych łuszczyn);
76–78 – odpowiednio 60, 70 i 80% w pełni wyrośniętych łuszczyn;
79 – wszystkie lub prawie wszystkie łuszczyny wyrośnięte, a więc osiągnęły typową wielkość.
W tej, jak też wcześniejszej fazie wegetacji, należy zwrócić szczególną uwagę na walkę ze szkodnikami łuszczynowymi rzepaku, zwalczając osobniki dorosłe, zanim zdążą złożyć jaja do wnętrza łuszczyn.
BBCH 8 (80–89) – dojrzewanie łuszczyn i nasion
80 – początek dojrzewania łuszczyn i nasion, czyli zmiana ich barwy oraz twardości nasion;
81 – przeciętnie 10% łuszczyn i nasion dojrzałych. Dojrzałe łuszczyny mają jasnobrązowy kolor i są suche. Z kolei dojrzałe nasiona są twarde oraz mają (w zależności od odmiany i stopnia dojrzałości) ciemnobrązowy, czarny lub granatowy kolor;
82–84 – odpowiednio 20, 30 i 40% łuszczyn i nasion dojrzałych;
85 – pełnia dojrzewania łuszczyn i nasion (co najmniej 50 % łuszczyn i nasion dojrzałych);
86–88 – odpowiednio 60, 70 i 80% łuszczyn i nasion dojrzałych. W tych mikrostadiach rozwojowych rzepak jest zwykle zbierany, choć ścisły termin wyznaczany jest także na podstawie innych czynników: metody zbioru (jedno- lub dwufazowy), równomierności dojrzewania, stosowanie sklejaczy, desykantów, porażenia łuszczyn przez choroby, zasiedlenia przez szkodniki, podatności odmian na pękanie łuszczyn i osypywanie nasion, przebiegu pogody, itp.;
89 – w tej fazie 90% łuszczyn i nasion jest dojrzałych, jest to tzw. dojrzałość pełna. Przy niesprzyjającej pogodzie mogą wystąpić straty najwartościowszych nasion z wcześniej dojrzałych i pękających łuszczyn, osadzonych na pędzie głównym. Jest to zwykle ostateczny termin zbioru nasion.
W okresie dojrzewania łuszczyn i nasion można stosować preparaty sklejające łuszczyny i zapobiegające osypywaniu nasion. Ewentualnie można połączyć zabieg sklejania z desykacją występujących na plantacji chwastów lub przerwać wegetację, by dosuszyć nierównomiernie dojrzewające rośliny i ułatwić zbiór. Łuszczyny powinny być wówczas elastyczne, koloru zielonkawożółtego, przy zgięciu w kształt litery V mogą lekko pękać, co skutkuje wypadaniem pojedynczych nasion. Według niektórych specjalistów zabieg sklejania i desykacji nie daje jednak spodziewanych korzyści ekonomicznych i nie powinien być polecany.
BBCH 9 (90–99) – zamieranie roślin
90–97 – rośliny stopniowo zamierają i zasychają. Następuje też samoczynne oraz masowe otwieranie łuszczyn i osypywanie nasion;
98–99 – obumarłe rośliny czernieją. Te mikrostadia BBCH można też przyjąć jako okres spoczynku zebranych wcześniej nasion.
W praktyce rolniczej faza BBCH 9, a zwłaszcza mikrostadia BBCH 91–99, nie powinny mieć miejsca, można je traktować jako teoretyczne. Nasiona powinny być zebrane wcześniej.
W krajach Unii Europejskiej, a także wielu innych, dla scharakteryzowania przebiegu faz rozwojowych roślin jedno- i dwuliściennych stosowane są jednolite klucze fenologiczne w postaci skali BBCH. Nazwa pochodzi od naukowych instytutów niemieckich działających pod wspólnym szyldem „Biologische Bundesanstalt, Bundessortenamt and Chemical Industry”, czyli w skrócie BBCH. Skala BBCH wykorzystuje system kodu dziesiętnego, który dzieli przebieg wegetacji poszczególnych roślin na 10 zasadniczych faz (w skali od 0 do 9), a w obrębie nich (również w skali od 0 do 9) doprecyzowuje 10 dodatkowych (drugorzędnych) faz rozwojowych, a więc łącznie 100 jednostek fenologicznych (od 00 do 99).
TM ®SM znaki towarowe lub znaki usługowe należące do Corteva Agriscience i podmiotów z nią stowarzyszonych © 2024 Corteva.
Organizatorem programu partnerskiego E-pole jest firma @VENTURE SA, ul. Adama Branickiego 15, 02-972 Warszawa, wpisana do Rejestru Przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy, Wydział XIII Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod numerem KRS: 0000396282, REGON 143161749, NIP: 5213610512, kapitał zakładowy: 915.000,00 złotych w całości opłacony, e-mail: pytanie@e-pole.pl.
Na skutek zmian w ofercie spółki Corteva Agriscience Poland, oraz zmiany warunków dopuszczenia do obrotu naszych produktów, niektóre informacje archiwalne znajdujące się na tym portalu mogą być już nieaktualne.
Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj zasad bezpieczeństwa zamieszczonych na etykiecie.
