Choroby i szkodniki kukurydzy
W kukurydzy infekowane mogą być wszystkie części rośliny, od korzeni po kolby. Najgroźniejsze wywołują grzyby z rodzaju Fusarium, ale niebezpieczne mogą być też choroby liści. Kukurydzy nie odpuszczają także szkodniki – na różnym etapie rozwoju roślin mogą być pożywieniem dla ponad różnych 50 gatunków.
Dla plantacji kukurydzy już na początku uprawy niebezpieczne są zgorzele (siewek i podstawy łodygi) oraz zgnilizna korzeni. W miarę rozwoju roślin pojawią się drobna i żółta plamistość liści, rdza kukurydzy oraz głownie guzowata i pyląca, choroba szalonych wiech oraz fuzarioza kolb.
Fuzarioza łodyg i kolb
Do najgroźniejszych chorób w kukurydzy zalicza się tę wywołaną przez grzyby z rodzaju Fusarium.Źródłem pierwotnym infekcji są zarodniki grzyba znajdujące się w glebie oraz na resztkach pożniwnych kukurydzy. Choroba może się pojawić także na skutek wcześniejszego opanowania roślin przez zgniliznę korzeni i zgorzel podstawy łodygi, gdy grzybnia przerasta do kolb. W przypadku fuzariozy łodyg dochodzi często do łamania łodyg poniżej kolby i strat w plonie. Gdy porażone są kolby, wówczas te łamią się i odpadają, ale nie wpływa to znacząco na wielkość plonu. Fuzarioza kolb powoduje przede wszystkim obniżenie jakości ziarna i przy silnym porażeniu, z uwagi na obecność w nich trujących mikotoksyn, nie nadaje się do dalszego wykorzystania. Mikotoksyny gromadzą się też w innych częściach roślin. Choroba pojawia się najczęściej w lata ciepłe i wilgotne oraz gdy występują uszkodzenia po szkodnikach.
Choroby liści
Niebezpieczne są także choroby liści, które ograniczają powierzchnię asymilacyjną blaszek liściowych, a tym samym zakłócają proces fotosyntezy i odżywiania roślin. Przekłada się to na mniejszą zieloną masę i ziarnienie kolb. Drobna plamistość liści pojawia się na przełomie czerwca i lipca w postaci drobnych, chlorotycznych plamek, wielkości ok. 1-4 mm, najpierw na najstarszych liściach, potem na wyższych partiach rośliny. W miarę postępu choroby plamy się zlewają. Infekcji sprzyjają chłodne warunki z dużą ilością opadów. Żółta plamistość liści, nazywana także helmintosporiozą, uwidacznia się w lipcu najpierw na dolnych liściach. Chorobie sprzyja sucha i ciepła aura. Obserwuje się szarobrunatne, owalne, nieregularne plamy z czerwonobrunatną obwódką, najczęściej wzdłuż nerwów. Rdza kukurydzy lubi ciepłe lata z umiarkowanymi opadami. Pojawia się na ogół w sierpniu, choć bywały lata, że jej obecność stwierdzano już w czerwcu. Objawami infekcji są wydłużone, początkowo rdzawe (później ciemne) poduszeczki 0,2-2 mm wielkości, które są obecne po obu stronach blaszki liściowej. Mogą występować także na pozostałych częściach rośliny – łodydze, liściach okrywowych kolb.
Głownia w kukurydzy
Głownia guzowata wpływa na ok. 5-15 proc. spadek plonu, ale nie wytwarza toksyn i nie zagraża zdrowiu zwierząt, nie ma też wpływu na pogorszenie walorów smakowych paszy. Stąd nie występują większe przeszkody do skarmiania kiszonkami zainfekowanymi głownią, przy czym ograniczone powinno być jej stosowanie w żywieniu samic ciężarnych oraz będących w okresie zasuszania. Jeżeli porażenie jest duże i wynosi powyżej 20 proc., to takiej kiszonki nie należy skarmiać krowami wysoko cielnymi. Literatura wskazuje, że dla krów w okresie laktacji udział zainfekowanej kiszonki w dziennej dawce żywieniowej nie powinien przekraczać 40 proc. w przeliczeniu na suchą masę. Nie zaleca się skarmiania porażonej zielonki z kukurydzy, zwłaszcza krowami w okresie zasuszenia.
Jeśli pojawi się głownia pyląca (sczerniałe kolby) wówczas najczęściej rośliny nie wytwarzają ziarniaków w kolbach; nie wytwarza toksyn.
Liczne szkodniki
Kukurydzę atakują przedstawiciele różnych gatunków, a głównym zagrożeniem są owady. Najgroźniejszym szkodnikiem jest omacnica prosowianka. Nie można pominąć inwazyjnej stonki kukurydzianej i należy się liczyć z rozprzestrzenianiem się tego szkodnika. Plantatorom sen z powiek potrafi też spędzić ptactwo oraz cała lista szkodników, która jest szczególnie niebezpieczna dla młodych plantacji, a im dłużej kukurydza pozostaje w młodocianych stadiach rozwojowych, tym łatwiej niektórym gatunkom ją uszkadzać.
Czytaj więcej: Groźne szkodniki w młodej kukurydzy
Ochrona przed chorobami i szkodnikami
Zachowanie prawidłowego płodozmianu pozwala ograniczyć liczebność szkodników i infekcje chorobowe. Punktem wyjścia jest stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego pokrytego zaprawą, która zapewnia ochronę na wczesnym etapie rozwoju roślin. W kolejnych etapach należy sięgać po preparaty chemiczne oraz, jeśli to możliwe, wykorzystywać dostępne metody biologiczne, np. kruszynka, do walki z omacnicą prosowianką. W przypadku tego szkodnika ważnym zabiegiem agrotechnicznym ograniczającym jego liczebność jest wczesne niszczenie resztek kukurydzy i absolutnie niepozostawianie ich na polu.
Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szulc