Zgnilec amerykański (syn. złośliwy) jest chorobą bakteryjną pszczoły miodnej. Należy do zakaźnych chorób zwierząt, podlega obowiązkowi zgłaszania i zwalczania*. Co prawda jego wystąpienie na obszarze Polski nie jest czymś niespotykanym, ale w ostatnich latach ogniska choroby pojawiają się coraz częściej niezależnie od pory sezonu w różnych rejonach kraju.
W wypadku stwierdzenia choroby obowiązkiem lokalnych władz jest wydanie rozporządzenia w sprawie zwalczania zgnilca i wyznaczenie obszaru zapowietrzonego(objętego występowaniem choroby – po urzędowym jej stwierdzeniu), w promieniu 6 km od miejsca jej wystąpienia. Zostaje on oznakowany tablicami ostrzegawczymi, które są umieszczone na wszystkich prowadzących do niego drogach wjazdowych.
Obszar objęty występowaniem zgnilca amerykańskiego pszczół oznaczony jest tablicami; w maju 2019 r. pojawiły się takie na krakowskich ulicach
W obrębie wydzielonego obszaru istnieje zakaz przemieszczania rodzin pszczelich, matek pszczelich, czerwiu, pszczół, pni pszczelich, produktów pszczelich oraz sprzętu i narzędzi używanych do pracy w pasiece – bez zgody powiatowego lekarza weterynarii; organizowania wystaw i targów z udziałem pszczół. Przeglądów pasiek dokonują służby weterynaryjne.
Sprawca zamieszania i jego ofiary
Sprawcą zgnilca złośliwego jest bakteria Paenibacillus larvae (dawniej Bacillus larvae). W formie przetrwalnikowej (endospory) np. w suszu z zarażonymi larwami przeżywa nawet 45 lat, w ulach – do 20 lat. Charakteryzuje się dużą wytrzymałością na działanie temperatury i środków odkażających. Bakteria rozwija się w ciele starszych larw (czerwiu), które zamierają w stadium larwy wyprostowanej lub przedpoczwarki. Do organizmu larw bakterie trafiają wraz z pokarmem, kiełkują w przewodzie pokarmowym, uszkadzają nabłonek jelita i przenikają do hemolimfy wypełniającej hemocel, larwa zamiera.
Symptomy choroby i jej rozprzestrzenianie
W zasklepach na zamarłym czerwiu pojawiają się dziurki, zasklepy ciemnieją i się zapadają. Zamarły czerw ma barwę brunatnożółtą, można go wyciągać w długie nitki. Ma zapach kleju stolarskiego (lub palonego rogu); w wypadku nasilonego zakażenia zapach ten wyczuwalny jest już po otwarciu ula. Po wyschnięciu mocno przywiera do komórki i tworzy ciemny słupek. Choroba bardzo łatwo i szybko rozprzestrzenia się w obrębie rodziny i poza nią. Szerzy się za pośrednictwem pszczół karmicielek i robotnic czyszczących komórki. Bakterie mogą być przenoszone wraz ze sprzętem pszczelarskim, z plastrami (szczególnie tymi z czerwiem, pokarmem), za pomocą węzy pochodzącej z wosku niepoddanego sterylizacji....
