Niedobór azotu w kukurydzy

Przy niedoborze azotu w fazach krytycznych plony są wyraźnie zredukowane, a dojrzewanie roślin jest nierównomierne. W konsekwencji  kukurydza wytwarza małe, często niedorozwinięte i słabo zaziarnione kolby, szczególnie słabo wypełnione na szczycie.

Azot stanowi najbardziej plonotwórczy składnik nawozowy, stąd też optymalne nawożenie tym pierwiastkiem przy dobrym zaopatrzeniu kukurydzy w pozostałe makro- i mikroskładniki wiąże się z uzyskaniem największych przyrostów plonów oraz wpływa na poprawę ich parametrów jakościowych.

Pobieranie azotu

Pobieranie azotu w znacznym stopniu determinowane jest występującymi warunkami termicznymi. Przy temperaturze poniżej 5°C dochodzi do ograniczenia pobierania tego makroskładnika. Należy pamiętać, że, podobnie jak w przypadku innych składników pokarmowych, kukurydza w okresie do 3 liści korzysta z azotu pochodzącego przede wszystkim z ziarna siewnego. Pojawiające się często w tym okresie ochłodzenie, a zwłaszcza przymrozki, mogą w znacznym stopniu hamować wykorzystanie przez roślinę składników z bielma. Z kolei w temperaturach wyższych niż 15°C pobieranie azotu z gleby przez kukurydzę ulega wyraźnemu wzrostowi.

Azot najintensywniej pobierany jest przez kukurydzę na kilka dni przed kwitnieniem wiech i jego pobranie wzrasta aż do momentu dojrzewania roślin. W okresie od kwitnienia do uzyskania pełnej dojrzałości kukurydza pobiera ponad połowę całkowitej dawki azotu.

Sprawdź jak stosować BlueN/UtrishaN w uprawie kukurydzy?

Objawy niedoboru azotu

Objawy niedoboru azotu widoczne są na roślinach kukurydzy najczęściej w fazie 5-6 liści. Uwidaczniają się one żółknięciem liści, zaczynającym się od szczytu (tzw. chloroza wierzchołkowa liści przybierająca kształt litery V), a następnie postępującym wzdłuż nerwu głównego. Dolny czubek litery V skierowany jest w stronę łodygi. Przy pogłębiającym się deficycie azotu chloroza liści może przechodzić w ich nekrozę. Niedobór azotu niekiedy można pomylić z niedoborem potasu czy siarki. Niemniej jednak przy deficycie azotu cała roślina kukurydzy jest blada, a chloroza pojawia się najpierw na liściach starszych. Z kolei przy niedoborze siarki dochodzi do żółknięcia młodych liści na ich całej powierzchni, zaś przy braku potasu – obserwowane jest żółknięcie końcówek, a następnie brzegów starszych liści.

Deficyt azotu w kukurydzy

W początkowym okresie wzrostu zasadniczym objawem niedoboru azotu, wynikającym często z braku dostępności tego makroskładnika dla roślin, jest wolniejszy wzrost, a nawet zahamowanie rozwoju. W przypadku poprawy zaopatrzenia kukurydzy w azot przed fazą 5 liści nie dochodzi raczej do obniżenia plonowania roślin, bowiem dopiero w fazie 5 liści rozpoczyna się proces formowania zawiązków kolb.

W późniejszym okresie przy niedoborze azotu dochodzi w kukurydzy do zmiany wybarwienia liści, które przybierają kolor bladozielony, oraz przewężenia blaszki liściowej. Rośliny charakteryzują się gorszym wzrostem. W warunkach niedostatecznego zaopatrzenia w azot następuje przemieszczanie się tego składnika pokarmowego ze starszych części rośliny do młodszych, co prowadzi do chlorozy i żółknięcia przede wszystkim liści starszych. Może również dochodzić do przedwczesnego zasychania, a w konsekwencji opóźnienia wzrostu i rozwoju kukurydzy. Przy niedoborze azotu rośliny stają się wątłe, brakuje im jędrności, następuje kurczenie się chloroplastów oraz następuje szereg zaburzeń w ich rozwoju. Pogłębiający się niedobór azotu przyspiesza wchodzenie roślin w fazę generatywną, co skraca okres ich wegetacji. Mimo że wegetacja roślin jest przyspieszona, to plon zielonej masy i ziarna jest niewielki, obserwowane jest bowiem zmniejszenie wielkości uzyskanego plonu w efekcie zmniejszenia powierzchni asymilacyjnej roślin. 

Przy niedoborze azotu w fazach krytycznych plony są wyraźnie zredukowane, dojrzewanie roślin jest nierównomierne. W konsekwencji kukurydza wytwarza małe, często niedorozwinięte i słabo zaziarnione kolby, szczególnie słabo wypełnione na szczycie. Sytuacja taka ma miejsce zwłaszcza, gdy w stadium 8 liści dochodzi do niedoboru azotu, co przekłada się na nieodwracalną redukcję zawiązków ziarniaków w kolbie.

Kukurydza dobrze zaopatrzona w azot

Przy dobrym zaopatrzeniu roślin w azot dochodzi do szybkiego wzrostu masy roślinnej. Pierwiastek ten wpływa również na różnicowanie się poszczególnych organów roślinnych, stanowiących element strukturalny plonu. Szczególnie istotny jest wpływ azotu na ilość i jakość białka wytwarzanego przez kukurydzę, a gromadzonego w ziarnie. Odpowiednie nawożenie azotowe oddziałuje korzystnie na cechy jakościowe ziarna, między innymi na zawartość białka oraz jego skład frakcyjny i aminokwasowy.

Zapotrzebowanie na składniki

Na wytworzenie 1 tony ziarna z odpowiednią ilością słomy kukurydza pobiera z gleby około 29 kg azotu. Do prawidłowego wzrostu i rozwoju roślina ta wymaga też znacznych ilości potasu, którego pobiera na wyprodukowanie 1 tony ziarna z odpowiadającą mu ilością słomy około 33 kg K₂O. Pozostałe makroskładniki, takie jak fosfor, magnez czy wapń, pobierane są przez kukurydzę w mniejszych ilościach. W uprawie kukurydzy najczęściej dawka azotu mieści się w granicach 140-200 kg N/ha. Nie zaleca się stosowania zbyt wysokich dawek tego składnika, bowiem nadmierne nawożenie azotowe może prowadzić do wytworzenia przez kukurydzę znacznej ilości zielonej masy bądź też dużej ilości kolb, które nie będą mogły się odpowiednio rozwinąć w późniejszym okresie. Zbyt wysokie nawożenie azotowe wpływa na wydłużenie okresu wegetacji roślin, co skutkuje podwyższoną wilgotnością ziarna podczas zbioru roślin.

Tekst i zdjęcia: dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. UPL