Nawożenie azotowe i dokarmianie nalistne ziemniaka

W uprawie ziemniaka odmian wcześniejszych zalecane są niższe dawki azotu w stosunku do odmian późniejszych. W trakcie wegetacji dokarmianie nalistne prowadzi się głównie w oparciu o azot, magnez i siarkę, nie zapominając o manganie i borze.

W kształtowaniu wielkości oraz struktury plonu bulw ziemniaka duże znaczenie odgrywa nawożenie mineralne, co związane jest z wysokimi potrzebami pokarmowymi tej rośliny w stosunku do azotu, fosforu i potasu. Ziemniak na wyprodukowanie 1 t bulw pobiera z gleby ok. 5 kg N, 1,5 kg P₂O₅ oraz 7 kg K₂O. Pierwiastkiem o największym znaczeniu plonotwórczym jest azot. Wpływ tego pierwiastka na wzrost ziemniaka uzależniony jest od jego dawki oraz terminu nawożenia, przy czym zarówno niedobór, jak i nadmiar azotu działa na rośliny niekorzystnie. Zbyt niskie dawki azotu wpływają na ograniczenie rozwoju roślin, a tym samym na uzyskanie niższego plonu bulw. Przy niedoborze tego pierwiastka następuje zmniejszenie liczby łodyg, karlenie roślin i drobnienie liści, które przybierają podobnie jak łodygi bladozielone zabarwienie (szczególnie liście starsze). Dochodzi również do zmniejszenia się liczby zawiązywanych bulw i słabego ich wykształcenia. 

Zwiększanie dawki azotu wiąże się ze wzrostem liczby bulw na roślinę oraz zwiększeniem udziału bulw dużych. Z kolei zbyt wysokie nawożenie azotowe prowadzi do nadmiernego rozwoju części nadziemnych roślin, które charakteryzują się ciemnozielonym zabarwieniem, oraz do opóźnienia gromadzenia plonu. Wysokie dawki azotu wpływają również na słabe zawiązywanie i wykształcanie bulw, pogorszenie ich jakości konsumpcyjnej, między innymi poprzez nagromadzenie azotanów oraz zwiększenie ich podatności na uszkodzenia mechaniczne i choroby. Stąd istotnym zagadnieniem prawidłowo prowadzonej agrotechniki ziemniaka jest ustalenie optymalnej dawki azotu. W przypadku odmian wcześniejszych zalecane są niższe dawki azotu w stosunku do późniejszych odmian ziemniaka.

Ziemniak - dawka i forma azotu

W uprawie ziemniaka wczesnego maksymalna ilość azotu ze wszystkich źródeł nie powinna przekraczać 90 kg/ha, natomiast dla ziemniaka późnego – 180 kg N/ha, przy czym na glebach bardzo lekkich wartości te należy zmniejszyć o 20 proc., a na glebach lekkich – o 10 proc. Przyjmuje się, że nawożenie azotowe do poziomu 100 – 120 kg N/ha można stosować w całości przed sadzeniem ziemniaka. W przypadku wyższych dawek azotu aplikację tego składnika należy przeprowadzić w dwóch terminach:

• - ½-¾ dawki azotu przed sadzeniem;
• - pozostałą część w fazie ukształtowanego krzaka, przed obredleniem. 

Przy ustalaniu podziału dawki azotu należy brać pod uwagę rodzaj gleby, na której uprawiany jest ziemniak. Im jest słabsza, tym podział dawki azotu powinien być bardziej równomierny.

Wielkość i struktura plonu bulw ziemniaka zależy od zastosowanej formy azotu w nawożeniu roślin. W badaniach wskazuje się niekiedy na lepszy rozwój ziemniaka przy zastosowaniu formy azotanowej w porównaniu do formy amonowej. W uprawie wcześniejszych odmian ziemniaka zalecane jest stosowanie saletry amonowej względnie saletrzaku, natomiast w przypadku odmian późniejszych dobrym źródłem azotu jest mocznik.

Dokarmianie ziemniaka makroelementami

Dokarmianie nalistne ziemniaka makroelementami prowadzi się głównie w oparciu o azot, magnez i siarkę. Aplikację pozakorzeniową przeprowadza się z wykorzystaniem wodnego roztworu mocznika, ze względu na najniższy indeks solny ze wszystkich nawozów azotowych. Źródłem azotu mogą być również płynne nawozy azotowe lub nawozy wieloskładnikowe na bazie mocznika. W uprawie ziemniaka w sprzyjających warunkach pogodowych do dokarmiania nalistnego zalecane jest 8-proc. stężenie roztworu mocznika (8 kg nawozu w 100 litrach cieczy użytkowej). Zabieg dokarmiania pozakorzeniowego należy wykonywać przy pełnym turgorze tkanek liści oraz przy słabym nasłonecznieniu (najlepiej w pochmurne dni) i dużej wilgotności powietrza. Najlepszą porą dnia do przeprowadzenia tego zabiegu jest wieczór, noc albo wczesny poranek. W przypadku niesprzyjających warunków atmosferycznych, takich jak silne nasłonecznienie i niska wilgotność powietrza, należy stosować niższe, 6-proc. stężenie roztworu mocznika. Dokarmianie nalistne azotem przeprowadza się najczęściej 2-, 4-krotnie w trakcie wegetacji roślin. W przypadku fosforu jego dolistna aplikacja powinna być przeprowadzona przed tuberyzacją lub na początku tego okresu, co korzystnie wpływa na zawiązywanie bulw ziemniaka.

W dokarmianiu pozakorzeniowym ziemniaka wykorzystuje się również siarkę, w przypadku której krytyczny okres ma miejsce w pełni formowania bulw i trwa aż do początku zasychania łęcin. Systematyczne gromadzenie siarki w ziemniaku odbywa się wraz ze wzrostem jego bulw. Dokarmianie roślin tym makroelementem przeprowadza się najczęściej dwukrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego, z wykorzystaniem 5-proc. roztworu siarczanu magnezu (5 kg siarczanu magnezu w 100 litrach cieczy) w ilości 200-300 litrów cieczy użytkowej na powierzchnię 1 ha.

Uprawa ziemniaka - nawożenie mikroelementami

Z mikroelementów w uprawie ziemniaka najważniejszą rolę odgrywa mangan i bor. Krytyczny moment zapotrzebowania ziemniaka na mangan przypada w fazie tworzenia łodyg i liści, a następnie w okresie zawiązywania bulw. Dokarmianie nalistne tym mikroelementem zalecane jest na glebach o pH w granicach 6,0 i powyżej tej wartości. W przypadku ziemniaka uprawianego na glebie kwaśnej, ze względu na dużą dostępność manganu dla roślin w takich warunkach glebowych, nie stosuje się dokarmiania pozakorzeniowego tym składnikiem. Z kolei na glebach o odczynie obojętnym w dokarmianiu nalistnym należy uwzględnić poza manganem i borem również pozostałe mikroskładniki. Pozakorzeniowo mikroelementy aplikuje się dwukrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego ziemniaka, a mianowicie od momentu wytworzenia przez rośliny pędów bocznych do fazy kwitnienia. Należy przy tym pamiętać, że im więcej w cieczy użytkowej przeznaczonej do dokarmiania nalistnego znajduje się składników nawozowych, tym ich stężenia powinny być niższe.

Tekst i zdjęcia: dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni