Ekonomika uprawy kukurydzy – suszyć czy sprzedać prosto z pola?

Opłacalność suszenia kukurydzy stoi pod znakiem zapytania. Opłaty za usługi suszenia są aktualnie mocno rozbieżne, co wynika z rosnących kosztów oraz braku stabilności cen gazu, oleju opałowego i prądu.

Przedsiębiorcy są zaniepokojeni sytuacją na rynku paliw i energii – niezbędnych do suszenia kukurydzy. O ile cena za gaz potrzebny do suszenia jest obecnie na poziomie ok. 2,8-3 zł za litr (październik 2022 r.), czyli tyle ile w pełni ubiegłego sezonu, to dość mocno wzrosły już ceny prądu. Te składowe powodują, że o ile jeszcze w ubiegłym roku nie było problemu ze znalezieniem usługi w cenie 11-12 zł za tzw. tonoprocent, to obecnie stawki za suszenie rozpoczynają się najczęściej od minimum 15 zł/tonoprocent i nierzadko dochodzą do 18 zł.

Koszty usługowego wysuszenia kukurydzy w gospodarstwie, które uprawia kilkanaście lub kilkadziesiąt ha tej rośliny rocznie, bez przeszkód osiągną pułap kilkudziesięciu tysięcy zł. Problemem usługowego suszenia jest również dostęp do takiej infrastruktury w wielu rejonach kraju oraz terminowa obsługa wszystkich zleceń, które najczęściej pojawiają się w bardzo krótkim okresie. Aby uniknąć tych niedogodności, wielu rolników decyduje się na zakup choćby niezbyt wydajnej, ale własnej suszarni.

Suszyć czy nie?

Obecnie (październik 2022) ceny mokrej kukurydzy o wilgotności 30 proc. oscylują w granicach od 750 do nawet 900 zł/t, natomiast za kukurydzę suchą można otrzymać ok. 1300-1400 zł/t. Przy obecnych cenach gazu „zbicie” wilgotności z 30 proc. do odpowiedniej dla przechowywania ziarna przy użyciu własnej suszarni kosztuje nawet 170-200 zł/t.

W kalkulacji należy także uwzględnić, że po wysuszeniu tony kukurydzy o wilgotności na poziomie 30 proc. zostaje nieco ponad 810 kg kukurydzy o wilgotności 14 proc., zatem przy cenie 1300 zł za tonę suchej kukurydzy i cenie suszenia 170 zł/t zostaje 883 zł/t. Zatem suszenie na bieżącą sprzedaż jest na granicy opłacalności, jednak jeżeli cena suchej kukurydzy po sezonie zbiorów wzrośnie, można liczyć na dodatkowy zarobek.

Na wysokość kosztu suszenia 1 tony ziarna będzie miał wpływ z jednej strony jednostkowy roczny koszt amortyzacji użytego urządzenia suszarniczego, a z drugiej wpływający bezpośrednio koszt użytego materiału energetycznego, np.: gazu, oleju opałowego czy materiałów stałych. Im bardziej wydajna suszarnia, tym zużywa bardziej wysokoenergetyczne materiały, co zwiększa koszt suszenia. Stwarza to też często dodatkowe problemy, jak chociażby „podpalenie” suszonego ziarna w zbyt wysokiej temperaturze suszenia.

Tańsze suszenie

Dla zapobiegania tym niekorzystnym procesom, w ostatnich latach odchodzi się od tradycyjnego jednoetapowego suszenia na korzyść suszenia w dwu etapach, z czego pierwszy odbywa się w niskich temperaturach. Z powodzeniem wdrożyła tę technologię np. firma Ferrum. W wersji zmodyfikowanej stosują ją również rolnicy. W pierwszym etapie do opalania pieców nagrzewających wtłaczających powietrze wykorzystuje się zwykłe drewno (i odpowiednią dmuchawę), a dopiero w drugim etapie olej opałowy lub gaz. W nowoczesnych systemach suszarniczych ciepło odzyskiwane poprzez wymienniki w pierwszym etapie suszenia wykorzystywane jest do ogrzewania w drugim etapie, co dodatkowo zwiększa efektywność tego procesu i warte jest zastosowania we własnych rozwiązaniach.

FAO ma znaczenie

Kolejnym czynnikiem dającym możliwości obniżenia kosztów suszenia ziarna jest odpowiedni dobór klasy wczesności odmiany kukurydzy. Wiąże się to zwykle z tempem obniżania zawartości wody w częściach nadziemnych rośliny. Dlatego też najbardziej efektywne ekonomicznie odmiany mieszczą się w klasie FAO 220-240, a więc wczesno późnych (FAO 220) i średnio wczesnych (FAO 230-240) dla większości rejonów Polski. Wybierając bardzo późne odmiany, mamy wprawdzie potencjalnie wyższy plon, ale jednocześnie też wyższe koszty suszenia (często przy wilgotności 35-40 proc.), które skutecznie niwelują potencjalne korzyści z tytułu wzrostu plonu.

Rolnicy z długoletnim doświadczeniem w uprawie kukurydzy zwykle posiadają własne wypracowane strategie, dotyczące ww. czynników, uwzględniające obiektywne warunki gospodarstwa, jak: warunki glebowe, struktura zasiewów, ale też odległość od punktów skupu, dostępność suszarni i ich oferty kosztów usługi, ceny skupu mokrego ziarna w podmiotach skupowych, ilość czasu przeznaczonego na zbiór i sprzedaż kukurydzy.

Tekst: Karol Witeska