Od czego zależy jakość kiszonki z kukurydzy?
Na uzyskanie wartościowej kiszonki z kukurydzy składa się zbiór wielu czynników, które po złożeniu w całość dadzą surowiec najwyższej jakości.
Kiszonka z kukurydzy jako pasza cieszy się największym powodzeniem w gospodarstwach utrzymujących krowy mleczne czy bydło opasowe. To zrozumiały trend, z uwagi na doskonałe pokrycie potrzeb pokarmowych tych grup zwierząt, ale także jej jakość w stosunku do poniesionych kosztów. Mimo że kukurydza jest z pozoru prosta w uprawie, często gości na polach rolników z przeznaczeniem na kiszonkę, to jednak wielu hodowców ma nadal problem, aby uzyskać surowiec najwyższej jakości. Dobra kiszonka z kukurydzy jest składową wielu czynności, jakie podejmie hodowca przy jej przygotowaniu. A każdy najmniejszy błąd wpłynie znacząco na jej jakość.
Dobór odmiany
Pierwszą wytyczną przy produkcji jakościowej kiszonki kukurydzy jest dobór właściwej odmiany. Dziś genetyka roślin jest na bardzo wysokim poziomie i łatwo można znaleźć kiszonkowe odmiany kukurydzy. Szeroki wachlarz ofert sprawia, że trudniej natomiast podjąć decyzję, z której hodowli roślin zakupić materiał siewny. Poza odpowiednim dopasowaniem odmiany do posiadanych gruntów powinniśmy sprecyzować swoje oczekiwania względem roślin, co znacząco ułatwi odpowiedni ich dobór. Na kiszonkę winniśmy wybierać rośliny typu dent, które wykazują lepszą wydajność ziarna z hektara i strawność skrobi, czyli dwa główne czynniki determinujące jakość kiszonki. Szukać odmian, które wykazują efekt „stay green”, czyli dłużej utrzymujących zieloność na polu, co wpływa na lepsze zakiszane masy i strawność włókna.
Gęstość siewu
Nie bez znaczenia jest także odpowiednia gęstość siewu. Wielu hodowców sieje kukurydzę z przeznaczeniem na kiszonkę gęsto, ponieważ chce uzyskać dużą ilość masy. Jeśli brakuje w gospodarstwie paszy, to jest to słuszna koncepcja, ale należy się liczyć z tym, że wówczas pogarszamy jakość kiszonki. Duże zagęszczenie roślin to mniejsze kolby, o mniejszej zawartości ziarna, a co za tym idzie skrobi, która jest niezbędna, aby mówić o jakościowej paszy dla przeżuwaczy.
Termin zbioru
Wyznaczenie odpowiedniego terminu zbioru roślin z pola to podstawowe kryterium, które decyduje o wartości kiszonki z kukurydzy. Określenie idealnego momentu przysparza jednak wielu trudności, choć istnieją proste zasady, które pozwalają w pewnym stopniu określić ten czas. Najprostszą z nich jest wyznaczenie linii mlecznej w ziarniaku. Przyjmuje się, że optymalny termin zbioru przypada, gdy linia mleczna znajduje się w 2/3 od podstawy, ziarno kukurydzy zawiera w sobie 3 rodzaje skrobi (szklistą, mleczną i mączystą). Obecne odmiany kukurydzy dosyć mocno ewoluowały na przestrzeni lat i poprzez liczne udoskonalenia trudno jest oczekiwać dokładności oznaczania terminu zbioru tylko na podstawie ziarniaków. Dużo lepiej natomiast sprawdza się metoda określania suchej masy całej rośliny. W tym celu należy przygotować reprezentatywną próbkę dla całego pola. Rośliny trzeba odpowiednio rozdrobnić, wymieszać i wysuszyć w kuchence mikrofalowej. Suszenie odbywa się do czasu, aż masa przestanie spadać (ważenie co 2-3 minuty w trakcie suszenia). Taka prosta analiza pozwala domowym sposobem określić zawartość wody i suchej masy w roślinie. Idealnym symptomem momentu zbioru roślin z pola jest wartość suchej masy na poziomie 32-35 proc.
Zbiór i rozdrobnienie
Dążąc do otrzymania wysokiej jakości kiszonki z kukurydzy, nie sposób zwrócić szczególnej uwagi na maszynę, która zbiera rośliny z pola. Przede wszystkim należy skontrolować noże i walce w maszynie, od których zależy długość sieczki i rozdrobnienie ziarniaków. Sieczkę trzeba ładnie pociąć, tak by nie była porozrywana, z długimi włóknistymi kawałkami. Ziarniaki kukurydzy powinny być co najmniej uszkodzone poprzez walce, ale dużo lepiej będzie, jeśli będą również pocięte przynajmniej na dwie połówki, tak aby mikroorganizmy żwacza krów miały dostęp do każdego ziarniaka. Dla jakości kiszonki znaczenie ma wysokość cięcia roślin. Niskie zapewnia wyższy plon, z uwagi na większą ilość zielonej masy, ale obniża jego wartość, ponieważ ma wyższą zawartość włókna w kiszonce. Dodatkowo niskie cięcie może być przyczyną zanieczyszczenia materiału ziemią. Dlatego zaleca się kosić kukurydzę na wysokości ok. 20-30 cm od podłoża. Wprawdzie zmniejszy się ilość uzyskanego plonu, ale poprawi jego jakość.
Przechowywanie i konserwacja
Ostatnie etapy przygotowywania kiszonki z kukurydzy są równie ważne, jak wcześniejsze. Błędy popełnione podczas przechowywania i konserwacji mogą przekreślić nasze wcześniejsze starania. Ważne jest zatem właściwe ubicie i szczelne przykrycie kiszonki z kukurydzy, w możliwie jak najkrótszym czasie (szybko i sprawnie). Zwrócić należy uwagę na długość i szerokość kopca, co jest istotne przy wybieraniu kiszonki do spasania, aby nie narażać jej na zbyt długi dostęp do tlenu i w efekcie proces wtórnej fermentacji. W celu poprawienia jakości kiszonki z kukurydzy można zastosować dodatki środków konserwujących, które poprawiają przebieg zakiszania i wpływają na lepszą strawność kiszonki.
Przygotowanie wysokiej jakości kiszonki z kukurydzy to wciąż dla wielu hodowców wyzwanie. I nic w tym dziwnego, gdyż na właściwy efekt składa się wiele czynników, a na część z nich nie mamy wpływu. Dobrą praktyką jest jednak analiza każdego roku uprawy i eliminowanie niedociągnięć popełnionych w latach wcześniejszych, aby dążyć do uzyskania kiszonki najwyższej jakości, która jest niezbędna dla uzyskania wysokich wyników produkcyjnych w stadzie.
Tekst: Arkadiusz Trzciński
Zdjęcia: Katarzyna Szulc