Ile gazów cieplarnianych emitują krowy?
Wiele się obecnie mówi o efekcie cieplarnianym i jego skutkach dla nas i kolejnych pokoleń. Czy jednak winę za to zjawisko słusznie przypisuje się krowom?
Przyczyny globalnego ocieplenia i efektu cieplarnianego według naukowców są różne, ale jednak zawsze podkreślają oni negatywny wpływ gazów cieplarnianych takich jak dwutlenek węgla (CO2) i metan (CH4) na degradację atmosfery na naszej planecie. Naturalnym źródłem gazów cieplarnianych, tak bardzo szkodliwych dla środowiska, w tym metanu, są wybuchy wulkanów oraz emisje gazów z bagien. Procesy pustynnienia wielu obszarów i wycinanie lasów przyczyniają się także do zmniejszania się „zielonych płuc” na naszym globie, które zamieniają CO2w procesie fotosyntezy w czysty tlen. Działalność człowieka odgrywa jednak dużą rolę w zachodzących zmianach klimatu. Wytwarzanie energii elektrycznej, ogrzewanie mieszkań i budynków oraz transport stanowią około 60% wszystkich źródeł gazów cieplarnianych. Udział produkcji rolnej, w tym hodowli krów mlecznych, wynosi według różnych źródeł 10-18%.
Przeżuwające produkują metan
Fakt, że zwierzęta przeżuwające produkują metan, jeden z głównych gazów cieplarnianych, jest niepodważalny. Metan produkowany jest w żwaczu krowy przez bakterie tzw. metanogeny. Bakterie te bronią środowisko żwacza przed nadmiernym jego zakwaszeniem poprzez wychwytywanie wolnej cząsteczki wodoru H2 powstającej podczas rozkładu włókna i przyłączanie go do cząsteczki dwutlenku węgla CO2. Zjawisko to ma szczególne miejsce przy skarmianiu zwierząt dużymi dawkami pasz włóknistych, które podczas rozkładu w żwaczu uwalniają duże ilości wolnego H2. Praktycznie cały wyprodukowany przez krowy metan wydostaje się z nich do atmosfery poprzez pysk, tylko nieznaczny procent wydalany jest poprzez odbyt. Dorosłe zwierzę produkuje średnio 100 kg metanu w ciągu roku, a należy podkreślić, że wpływ metanu na efekt cieplarniany jest około 21 razy większy niż dwutlenku węgla.
Ograniczanie emisji metanu przez krowy
Problemem ochrony środowiska poprzez zmniejszenie emisji metanu przez krowy zajmuje się wielu ludzi świata nauki. Bardzo prężnie w tym kierunku działają także zespoły badawcze z wydziału medycyny weterynaryjnej i nauk o zwierzętach na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu, które nieustannie badają proces wytwarzania metanu przez przeżuwacze oraz sposoby jego ograniczania. Aspekt ten nie dotyczy tylko kwestii ochrony naszej planety przed globalnym ociepleniem, ale także samej efektywności produkcji mleka, gdyż krowy również ponoszą straty energetyczne podczas wydzielania metanu, które szacuje się na 10-12%. Jeśli uda się je ograniczyć, wówczas krowy będą mogły produkować jeszcze więcej mleka. Dzięki odpowiednio dobranym i zbilansowanym dawkom pokarmowym można zmniejszyć wydzielanie metanu aż o 25%.
Naukowcy zaobserwowali, że krowy wysokowydajne produkują mniej metanu w przeliczeniu na litr wyprodukowanego mleka niż krowy mniej wydajne. Dzieje się tak, ponieważ krowy wysokowydajne są żywione intensywniej. Największy wpływ na produkcję metanu w żwaczu krowy ma rozkład włókna, i to z niego uwalnianych jest najwięcej cząsteczek wodoru, który ulatnia się z organizmu przeżuwacza w postaci metanu. Intensywniej żywione krowy zwiększone zapotrzebowanie energii czerpią w dużej mierze z pasz treściwych, które nie wykazują znaczącego udziału w produkcji metanu. Wiele z nich nie jest w ogóle trawionych w żwaczu, tylko przechodzi bezpośrednio do jelita cienkiego i tam dopiero następuje ich rozkład. Podczas intensywnego żywienia zmienia się także kierunek fermentacji w żwaczu przeżuwaczy – z octowej na propionową, która jest lepsza dla środowiska, gdyż w żwaczu uwalnia się mniej wodoru.
Lepsze pasze i kiszonki, mniej metanu
Żywienia przeżuwaczy nie da się oprzeć na paszach treściwych, tak aby zwierzęta nie wydalały gazów do atmosfery. Pasze objętościowe są nieuniknione w dawce pokarmowej krowy, gdyż z natury zwierzęta te muszą przeżuwać. Można jednak starać się jak najlepiej dopasować żywienie, w taki sposób, żeby zmniejszało się wydzielanie CH4 przez zwierzęta. Badacze dowiedli, że krowy żywione kiszonkami o wysokiej jakości fermentacyjnej są bardziej ekologiczne dla środowiska. Dzieje się tak, gdyż w dobrej jakości kiszonce zwiększa się stosunek węglowodanów niestrukturalnych do włókna, co przyczynia się do większego tempa fermentacji i mniejszej produkcji H2. Dlatego warto zadbać o bazę paszową dla zwierząt już w czasie uprawy, nawożenia i doboru odmian. Jest to inwestycja nie tylko w zwiększoną wydajność i zdrowie zwierząt, ale także pozytywny wpływ na naszą planetę.
W najnowszej publikacji zespołu badawczego z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu został udowodniony także wpływ czasu przeżuwania paszy na produkcję metanu. Wyniki pokazały, że krowy żywione w oparciu o kiszonkę z kukurydzy i pasze treściwe więcej czasu poświęcały na przeżuwanie i wyprodukowały mniej metanu niż krowy, które w ciągu doby przeżuwały krócej. Czas przeżuwania paszy przez krowy jest w dużej mierze uzależniony od jej jakości i smakowitości. Lepszej jakości pasze zwierzę chętniej przeżuwa i przyswaja z nich składniki pokarmowe.
Podsumowując, krowy nie są zbyt ekologicznymi zwierzętami dla środowiska i mają swój wpływ na efekt cieplarniany. Im jednak bardziej wydajna krowa, tym mniejsza jest ilość gazów cieplarnianych produkowanych przez nią w przeliczeniu na litr mleka. Pokazuje, przewrotnie, że pod względem ekologicznym lepsze dla świata są zwierzęta intensywnie hodowane, produkujące więcej mleka, niż ekstensywnie utrzymywane krowy o niskiej wydajności mlecznej.
Tekst i zdjęcia: Arkadiusz Trzciński