Gdzie szukać oszczędności w żywieniu?

Niższe koszty produkcji mleka przy zachowaniu wysokiej wydajności mlecznej od krów to marzenie wielu hodowców bydła mlecznego. Czy jest to możliwe?

  Żywienie to najważniejszy czynnik przy produkcji zwierzęcej, zarówno mięsnej, mlecznej, jak i nieśnej. W przypadku bydła mlecznego jest ono dodatkowo bardziej skomplikowane, gdyż krowy to zwierzęta przeżuwające, posiadające 4-komorowy żołądek. Trawienie w nim zachodzi zupełnie inaczej niż u zwierząt monogastrycznych, a za procesy trawienne odpowiadają przede wszystkim mikroorganizmy. Mikroby te rozdrabniają treść pokarmową i mieszają treści przedżołądków, a następnie trafiają do dalszych odcinków przewodu pokarmowego, gdzie są cennym źródłem składników odżywczych. Ich rola w produkcji mleka jest ogromna, gdyż bez nich przeżuwacze nie byłyby w stanie normalnie funkcjonować i produkować.

Ciągle rosnące ceny energii, nawozów czy środków do produkcji roślinnej i zwierzęcej zmuszają do szukania oszczędności i zaciskania pasa przez wielu hodowców z obawy przed bankructwem, gdyż nie wiadomo, co będzie się działo wraz z upływem czasu. Oczywistym jest także szukanie oszczędności przy produkcji mleka. 
Żywienie pochłania około 70% wszystkich kosztów związanych z produkcją tego surowca. Logiczna jest więc redukcja tych wydatków i zaoszczędzenie nawet paru groszy na litrze wyprodukowanego mleka, tak by w portfelu zostało więcej pieniędzy. Czy taka redukcja kosztów jest możliwa? Wszystko jest możliwe, również ograniczenie środków finansowych przeznaczonych na żywienie krów mlecznych. Choć brzmi to bardzo ciekawie i kusząco, to jednak ma ukryty haczyk.

Redukcja kosztów żywienia

Nadmieniono, że krowy odżywiają się przede wszystkim dzięki mikroorganizmom bytującym w przedżołądkach. Redukcji kosztów żywienia można dokonać na kilka sposobów, choćby poprzez zmniejszenie dziennej dawki pokarmowej, zastąpienie jakiegoś komponentu tańszym lub poprzez wyeliminowanie któregoś ze składników dawki. Każdy z przytoczonych sposobów przyniesie określony efekt w postaci zaoszczędzonych pieniędzy w portfelu. I przez pewien okres może on się sprawdzać, gdyż zwierzęta sobie z tym brakiem poradzą. Prawdopodobnie na początku nawet go nie odczują. Niestety przeżuwacze są dość wrażliwymi zwierzętami, tylko z opóźnionym zapłonem. Zmiany w żywieniu, jakie zostaną wprowadzone, odczują dopiero po pewnym czasie, gdyż odpowiedzialne będą za to w dużej mierze mikroby, które nieustannie się namnażają, dostosowując do rodzaju pożywienia zadawanego zwierzęciu. Ten proces trwa pewien czas, dlatego też zmiany w żywieniu nie są odczuwalne przez zwierzę natychmiastowo. Gdy nowa dawka pokarmowa będzie stosowana przez dłuższy czas, wówczas może się okazać, że jest ona niedostateczna do zaspokojenia jego potrzeb. Oznacza to, że poczynione oszczędności są jedynie pozorne i mogą się przerodzić w straty.

Efekt złej dawki

W przypadku złej dawki dla krowy mlecznej pierwszym efektem zauważalnym będzie redukcja produkcji mleka, która przyniesie dla hodowcy odwrotny efekt do zamierzonego. Również w takim przypadku mogą się pogorszyć parametry mleka, czyli poziom białka i tłuszczu, co w wielu mleczarniach jest dodatkowo premiowane. Poza spadkiem mleczności zwierząt mogą się także pojawić choroby metaboliczne lub problemy z rozrodem, jeśli krowy dostaną gorszej jakości składniki lub nie dostaną jakiegoś komponentu. W efekcie może to spowodować ogromne straty finansowe, gdyż łatwo jest coś zepsuć, ale dużo trudniej naprawić, tak by należycie działało.

Jak oszczędzać?

  Szukanie oszczędności w żywieniu bydła musi być przemyślane. Nie można bez dokładnych obserwacji i obliczeń zmieniać ustalonego żywienia krów mlecznych. Najważniejsze są odpowiednio zbilansowane i dopasowane komponenty, które razem tworzą pewną całość, niezbędną do prawidłowego funkcjonowania krowy, jak i mikroorganizmów bytujących w przedżołądkach. Jeśli jest wola lub konieczność redukcji kosztów, najlepiej zrobić to przy pomocy doświadczonego żywieniowca, który dokładnie policzy, jakie składniki można zmniejszyć lub zastąpić tańszymi odpowiednikami. Warto również zaczerpnąć opinii z kilku źródeł na temat niezbędnych komponentów w żywieniu swojego stada, a także stosowanych różnego rodzaju dodatków paszowych i witamin. Może się bowiem okazać, że niektóre z nich stosowane są niepotrzebnie i generują dodatkowe koszty.

Inwestować, żeby oszczędzić

  Sposobem na uzyskanie oszczędności w żywieniu krów mlecznych może się okazać inwestycja w lepszej jakości ziarno kukurydzy i traw dopasowanych do posiadanych gruntów oraz ich nawożenie. Są to dodatkowe koszty, w obecnej sytuacji rynkowej dość wysokie, ale zadbanie o podstawową bazę paszową pasz objętościowych może przynieść wymierne korzyści. Większe zbiory zielonki z kukurydzy, o wyższych parametrach energetycznych i strawnościowych, przyczynią się do niższego kosztu dziennego żywienia krowy. Ilość białka uzyskanego z trawy będzie kluczowa do ograniczania stosowania drogich pasz białkowych. Istotna będzie również ilość pokosów. Dobrej jakości ziarno pozwoli osiągnąć więcej pokosów w danym roku, o lepszej wartości i strawności dla zwierząt. Sposób ich zabezpieczenia i zakiszenia również może przynieść oszczędności. Wadą tych rozwiązań jest jednak odłożony w czasie efekt oraz ryzyko, że poniesione koszty mogą się nie zwrócić. To jednak mało prawdopodobne, ponieważ starannie dobrane odpowiednie gatunki traw, dopasowane do posiadanych gruntów i żywienia krów mlecznych sprawdzą się lepiej od nasion uzupełnianych chaotycznie, nawet w suchym roku.

  Należy pamiętać, że podstawą oszczędnego żywienia krów mlecznych jest odpowiednio zbilansowana dawka, dostosowana do wydajności i potrzeb stada. Każda zmiana żywienia powinna być dokładnie przemyślana i uwzględniona tak, aby nie przyniosła więcej strat niż zysku.

Tekst i zdjęcia: Arkadiusz Trzciński