Choroby podstawy źdźbła w zbożach

Choroby podstawy źdźbła mogą powodować znaczne straty w uprawie zbóż, w wyniku czego plon może być niższy nawet o połowę. Zabieg ochronny w terminie T-1 to dogodny moment dla skutecznego ograniczenia łamliwości podstawy źdźbła i fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni.

Niewyeliminowane choroby podstawy źdźbła prowadzą do uszkodzeń części nadziemnych i podziemnych roślin. Ich destrukcyjne działanie sprawia, że system korzeniowy i źdźbło przestają spełnić swoje funkcje. W konsekwencji dochodzi do wylegania zbóż, ponieważ rośliny nie są w stanie pobierać i przewodzić wystarczających ilości wody oraz substancji odżywczych. Zboża zaatakowane przez podsuszki przedwcześnie zasychają i zamierają. 

Zgorzel podstawy źdźbła

Sprawca choroby, grzyb Gaeumannomyces graminis w pierwszej kolejności atakuje system korzeniowy zbóż, już od wczesnych faz rozwojowych. Porażone korzenie są ciemno zabarwione, a przy silnym ataku zamierają – wówczas rośliny wypadają już we wczesnych fazach rozwojowych. W miarę wzrostu roślin choroba poraża podstawę źdźbła. Zboże dojrzewa przedwcześnie (ok. dwóch tygodni);będzie to szczególnie widoczne w ciągu roku, gdy wystąpią okresowe niedobory opadów deszczu. Kłosy z takich roślin są lekkie, często bieleją, słabo wykształcają ziarno, ale nie są porażone. Wystąpienie choroby najczęściej prowadzi do pojawienia się fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni w plantacji.

Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni

Sprawcą fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni zbóż są grzyby z rodzaju Fusarium, które atakują przede wszystkim formy zbóż ozimych, rzadziej jare. Jak nazwa wskazuje, porażone zostają korzenie i podstawa źdźbła, co widoczne jest już w fazie strzelania w źdźbło – w postaci zmiany barwy pochwy liściowej z zielonej na brązową. Na tym etapie rozwoju roślin typowymi objawami choroby są brunatne lub brązowe smugi, kreski oraz plamy o nieregularnym kształcie obserwowane na pochwach liściowych. Następnie dochodzi do zbrązowienia całej podstawy źdźbła i korzeni, które na skutek infekcji gniją, źdźbła przedwcześnie zamierają, kłosy bieleją, a ziarno jest niedorodne.

Łamliwość źdźbła zbóż i traw

Sprawcą łamliwości podstawy źdźbła zbóż i traw są grzyby z rodzaju Oculimacula spp.W wyniku ataku patogena dochodzi do uszkodzeń, przez co woda oraz składniki pokarmowe nie są doprowadzane do tkanek przewodzących. Wiosną objawem choroby są jasne plamy u podstawy źdźbła z brunatną, lekko rozmytą obwódką. Zazwyczaj są one wydłużone, koloru jasnobrązowego (bursztynowe), na środku spękane. Plamy na pochwach liściowych są nieco mniejsze niż na źdźble. Przy bliższej obserwacji w zmianach chorobowych można dostrzec grzybnię w postaci czarnego delikatnego nalotu. We wnętrzu źdźbła, w miejscu plam także tworzy się grzybnia, przez co w miejscach tych rośliny łamią się i w efekcie dochodzi do ich wylegania. Porażona roślina tworzy mniejszą liczbę ziaren, o niskiej masie tysiąca ziaren, a czasem ziarniaki nie są wykształcane w ogóle. Łamliwość źdźbła zbóż i traw nie uwidacznia się na korzeniach.

Ograniczenie chorób

Gwałtowny wzrost zagrożenia chorobami podstawy źdźbła widoczny jest na plantacjach z monokulturą zbóż. Ponadto groźne są samosiewy, z których łatwo mogą się rozprzestrzeniać patogeny chorobotwórcze na sąsiednie rośliny w łanie. Są one także źródłem allelozwiązków ograniczających wzrost i rozwój roślin uprawnych. Przy stosowaniu systemów uprawy uproszczonej trzeba się liczyć także z silnym atakiem chorób podsuszkowych. Dotyczy to zwłaszcza początkowego okresu stosowania uproszczeń; po 3-4 latach porażenie utrzymuje się na poziomie 25-30 proc. powierzchni plantacji. 

Ochronę fungicydową przeciwko podsuszkom stosuje się w odpowiednim terminie – najwłaściwszym jest T-1. Aby zabieg przeciwko chorobom podstawy źdźbła był skuteczny, należy przeprowadzić go we właściwej fazie rozwojowej roślin, tzn. gdy zboże może pobrać środek ochrony dolnymi liśćmi. Dlatego ważne jest wykonanie zabiegu fungicydowego przeciwko podsuszkom w odpowiednim, wczesnym terminie i nie później niż w fazie pierwszego kolanka. Przystępując do opryskiwania przeciwko chorobom podstawy źdźbła w fazie drugiego kolanka, należy się liczyć ze znacznie mniejszym wachlarzem fungicydów. 

Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szulc