Stan struktury gruzełkowatej gleby uzależniony jest zarówno od czynników antropogenicznych, jak i czynników naturalnych, takich jak skład granulometryczny gleby oraz warunki atmosferyczne, które niejednokrotnie przyczyniają się do jej niszczenia. Dlatego tak ważnym zadaniem jest stosowanie zabiegów poprawiających strukturę gleby, do których należą między innymi wapnowanie, stosowanie nawozów naturalnych i środków zwiększających zawartość substancji organicznej w glebie, właściwie przeprowadzone zabiegi uprawowe oraz odpowiednio ułożony płodozmian.
Trwałość gruzełków glebowych uzależniona jest od dostatecznej zawartości w glebie substancji organicznej i wapnia. Próchnica glebowa jest istotnym czynnikiem agregującym glebę. Wpływa ona na zwiększenie odporności agregatów glebowych na rozmywające działanie wody. Substancje humusowe pełniąc funkcję lepiszcza zwiększają trwałość agregatów glebowych. Ważną rolę w utrzymaniu właściwej struktury glebowej odgrywa stosowanie nawozów naturalnych, które stanowią ważne źródło substancji organicznej. Bardzo dobre rezultaty daje nawożenie obornikiem czy stosowanie sztucznych środków strukturotwórczych. Wpływa ono na silniejszy rozwój mikroorganizmów glebowych, głównie bakterii i grzybów, które odgrywają ważną rolę w poprawie wodoodporności agregatów glebowych. Dodatkowo grzybnia i śluzy, stanowiące produkty ich aktywności życiowej, konsolidują agregaty glebowe, szczególnie te o mniejszych rozmiarach. Korzystnie na strukturę gleby wpływają również międzyplony oraz plony uboczne, takie jak słoma zbóż czy liście buraka cukrowego.
Wapnowanie gleb jest również bardzo ważnym zabiegiem utrzymywania i poprawiania struktury gruzełkowatej, gdyż nie tylko podnosi pH, ale także dostarcza silnie koagulujących jonów wapnia, które wypłukiwane są stale z gleby przez opady atmosferyczne. Jonami sprzyjającymi zgruźlaniu gleby są też jony fosforanowe (H2PO4-), które wzmacniają gruzełki i uodparniają je na niszczące działanie wody.
Krótkotrwałe korzystne działanie na strukturę gruzełkowatą gleby wywierają zabiegi uprawowe, mające na celu jej spulchnienie oraz wymieszanie z glebą resztek roślinnych czy nawozów. Jednakże intensywna uprawa mechaniczna prowadząca do zwiększenia mineralizacji związków organicznych poprzez nadmierne napowietrzenie gleby oraz do mechanicznego niszczenia agregatów i dużego rozpylenia gleby wpływa niekorzystnie na jej strukturę. Ważnym elementem jest ograniczenie intensywności zabiegów uprawowych zgodnie z zasadą: wykonywać tyle zabiegów uprawowych, ile jest koniecznych, ale jednocześnie tak mało, jak to jest możliwe. Dobre rezultaty daje spłycenie orek i zastąpienie pługa innymi narzędziami, takimi jak agregat uprawowy, kultywator i brona talerzowa. Niekorzystny wpływ ciężkiego sprzętu rolniczego można niwelować poprzez stosowanie szerokiego ogumienia, kół bliźniaczych, gąsienicowych lub półgąsienicowych czy obniżanie ciśnienia w kołach.
Istotą utrzymania prawidłowej struktury gleby jest też stosowanie prawidłowego płodozmianu, uwzględniającego pozostawianie na polu dużych ilości resztek roślinnych. Właściwie skonstruowany płodozmian powinien składać się z roślin różnie oddziałujących na strukturę, a mianowicie roślin strukturotwórczych, jak i osłabiających, a więc niszczących strukturę gleby. Dobry płodozmian powinien być tak ułożony, aby niszczące działanie roślin wchodzących w poszczególne jego człony było poprawiane przez człony roślin strukturotwórczych, tak aby stan żyzności gleby nie spadał, a podnosił się w stosunku do stanu wyjściowego.
Korzystnie na strukturę gleby wpływa uprawa roślin z rodziny bobowatych (lucerna, koniczyna), mających głęboki i silnie rozwinięty system korzeniowy. Z kolei rośliny okopowe, kukurydza i warzywa korzeniowe należą do roślin zubożających glebę, między innymi ze względu na małą ilość pozostawianych przez nie resztek pożniwnych, a także sposób uprawy (między innymi uprawa w szerokich rzędach), który przyczynia się do rozkładu próchnicy glebowej. Neutralnie na strukturę gleby wpływają zboża i rośliny oleiste.
dr hab. Marzena S. Brodowska