Wyrównanie dojrzewania i dosuszanie rzepaku
Wyrównanie dojrzewania rzepaku przez chemiczne dosuszanie to ostatni zabieg przed zbiorem. Przeprowadzony prawidłowo, w odpowiednim terminie, ogranicza straty powodowane osypywaniem się nasion.
Rzepak w swojej fizjologii rozwija się nierównomiernie, co jest związane z tym, że najpierw wykształca pęd główny, a następnie odgałęzienia boczne. Stosując zabiegi ochrony, preparaty regulujące pokrój rzepaku, dążymy do wyrównania roślin, i w pewnym stopniu się to udaje. Kwitnienie rzepaku potrafi się rozciągać na długie tygodnie, co uzależnione jest od warunków pogodowych w danym roku uprawy. Konsekwencją rozciągniętego w czasie kwitnienia jest nierównomierne dojrzewanie. W efekcie istnieje ryzyko, że zanim najmłodsze nasiona osiągną pożądaną dojrzałość, najstarsze już się osypią. Z tego względu w trakcie dojrzewania łuszczyn pomocne są preparaty sklejające, ograniczające osypywanie nasion. W kolejnym etapie rozwoju rzepaku powszechnie stosuje się chemiczne dosuszanie łanu, które jest ostatnim zabiegiem przed zbiorem.
Desykacja, czyli dosuszanie łanu
Przeprowadzona prawidłowo desykacja, w odpowiednim terminie, ogranicza straty powodowane osypywaniem się nasion. Zabieg zmniejsza podatność łuszczyn na pękanie, wspomaga naturalne dojrzewanie rzepaku, wyrównuje także różnice w wilgotności nasion. Łuszczyny rzepaku wykazują naturalnie różny stopień dojrzałości. Wiąże się to z nierównomiernością dojrzewania nasion, które w trakcie zbioru z jednej strony są nazbyt wilgotne, z drugiej część z nich osypuje się na ziemię, co w efekcie prowadzi do strat i jest przyczyną zachwaszczenia uprawy następczej. Chcąc zmniejszyć różnice w dojrzewaniu łuszczyn i nasion, stosuje się dosuszanie roślin przed zbiorem. W tym celu wykonuje się zabieg desykacji łanu. W plantacjach rzepaku do dyspozycji są preparaty zarejestrowane i bazujące na tej samej substancji czynnej – glifosacie.
Zasadność desykacji
Desykacji poddaje się plantacje rzepaku uprawiane do przetwórstwa. Zabieg przeprowadza się, gdy łany są silnie zachwaszczone. Taki niekorzystny stan uprawy można czasem obserwować w plantacjach wysoko plonujących, gdzie pod wpływem ciężaru łan wyległ i wystąpiło zachwaszczenie wtórne. Natomiast zabiegu dosuszania nie trzeba wykonywać, gdy kwitnienie i dojrzewanie rzepaku przebiega w sposób wyrównany, a plantacja jest wolna chwastów. Nie należy desykować plantacji nasiennych, ponieważ wykorzystywany do zabiegu glifosat oprócz nieselektywnego zwalczania roślinności zasusza też kiełki nasion.
Rzepak. Termin desykacji
Przed zabiegiem desykacji każdorazowo należy się zapoznać z etykietą produktu, mimo że preparaty zarejestrowane do desykacji rzepaku bazują na tej samej substancji czynnej, tj. glifosacie. Instrukcje różnią się bowiem zaleceniami odnośnie do terminu aplikacji, ale w praktyce dotyczą tej samej fazy dojrzałości roślin. Termin przypada w pełni dojrzałości technicznej rzepaku, po 28-31 dniach od momentu końca kwitnienia. Niektóre etykiety za optymalny termin do zabiegu wskazują czas, w którym wilgotność nasion rzepaku wynosi ok. 30 proc., inne natomiast, że zabieg należy przeprowadzić, gdy 50-70 proc. łuszczyn dojrzewa, a nasiona są brązowe i twarde (BBCH 85-87).
W praktyce, na polu odpowiedni moment przeprowadzenia zabiegu określa się, pobierając po 20 łuszczyn ze środkowej części pędu głównego rzepaku w różnych częściach plantacji, następnie otwiera się je i sprawdza dojrzałość nasion. W 1/3 łuszczyny 90 proc. nasion powinno być koloru czerwonego do ciemnobrązowego i czarnego. Pozostałe 10 proc. nasion może być w postaci mniej dojrzałej, muszą być jednak dość twarde. Należy przyjrzeć się również nasionom w łuszczynach w dolnej i górnej części roślin. Te z najniższych łuszczyn będą najbardziej dojrzałe. W 1/3 łuszczyny wszystkie nasiona powinny być koloru ciemnobrunatnego i czarnego. W górnej części, w ok. 1/3 łuszczyny, nasiona mogą dojrzewać, być koloru od czerwonego do ciemnobrązowego i czarnego, z pojedynczymi bladozielonymi nasionami.
Dosuszanie i zbiór rzepaku
Do zabiegu desykacji najlepiej przystąpić wcześnie rano, ponieważ o tej porze łuszczyny są jeszcze lekko sprężyste od rosy. Dzięki temu ograniczy się w pewnym stopniu straty powodowane przejazdem ciągnika. W zabiegu stosuje się oprysk średnio- lub grubokroplisty. Na pełen efekt chwastobójczy należy poczekać, a do zbioru nasion przystąpić nie wcześniej niż 7 dni po zabiegu. Oczekując pełnego efektu dosuszenia, zbiór trzeba przeprowadzić po upływie co najmniej 2 tygodni od terminu opryskiwania glifosatem, w fazie pełnej dojrzałości rzepaku. Po desykacji łanu zbiór kombajnowy prowadzi się w kierunku przeciwnym niż zabieg opryskiwania, albo pod kątem prostym do przejazdu opryskiwacza.
Zabiegu desykacji nie należy przyspieszać, ponieważ przeprowadzony za wcześnie powoduje straty w plonie. Wzrasta wówczas ilość nieomłóconych i niedojrzałych łuszczyn. Zebrane nie w pełni dojrzałe nasiona ulegają uszkodzeniom podczas transportu i składowania. Są jeszcze na tyle wilgotne, że łatwo się zagrzewają i pleśnieją. Dlatego właściwy moment dla desykacji ma znaczenie. Ważne, aby w ostatnim zabiegu nie obniżyć wartości technologicznej i biologicznej nasion.
Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szulc