Jest profilaktycznym postępowaniem, którego celem jest niedopuszczenie do wystąpienia na fermie czynników chorobotwórczych, a w przypadku już zaistnienia, mającym doprowadzić do natychmiastowego ich wyeliminowania.  Pod tą nazwą kryją się różnorakie działania, mające na celu stworzenie barier chroniących przed wniknięciem zakażenia na fermę oraz zapobieganie rozprzestrzenianiu się ewentualnych chorób w jej obrębie. 

Choroby są czynnikiem powodującym załamanie się opłacalności produkcji. Zapobieganie im jest więc zasadniczym sposobem zapewnienia wysokiej efektywności produkcji, co w tym przypadku oznacza utrzymanie najniższych możliwych jej kosztów, w tym też weterynaryjnych. Spadek zdrowotności pogłowia generuje straty ekonomiczne. Zasady bioasekuracji powinny być więc integralną częścią procesu produkcyjnego. Funkcjonalny system bioasekuracji musi z jednej strony uwzględniać najważniejsze elementy ryzyka dla fermy, z drugiej zaś być opłacalnym. 

Najważniejszym źródłem zakażenia jest samo zwierzę o nieodpowiednim statusie zdrowia. Drugim pod względem ważności elementem zagrożenia jest nasienie – równorzędne z żywym zwierzęciem, zwłaszcza w aspekcie zakażeń wirusem PRRS itp. Transport stanowi następne, realne ryzyko zakażenia. Istnieje wiele dowodów, że pojazdy przewożące zwierzęta oraz ich kierowcy, niejednokrotnie bywali przyczyną zawleczenia choroby do określonej fermy, lub też na obszar innego kraju. Szczególnie niebezpieczne są samochody transportujące zwierzęta do rzeźni. Winny być myte i dezynfekowane po każdym rozładunku zwierząt. Ważne jest, by kierowcy nie opuszczali kabiny samochodu i nie wchodzili na teren fermy, czy nawet na płytę rampy załadowczej. Rampa załadowcza powinna być tak zlokalizowana, by graniczyła z ogrodzeniem i była nachylona w sposób umożliwiający spływ wody używanej do mycia rampy – poza teren fermy. Rampa powinna być ogrodzona, a bramka na rampę musi być otwierana tylko w jedną stronę, w taki sposób, by wprowadzone na rampę zwierzę nie mogło z niej wrócić. 

W zabezpieczeniu chlewni przed wnikaniem źródeł zakażenia istotną rolę odgrywa również dobrze wykonane ogrodzenie, uniemożliwiające lub utrudniające przedostanie się na teren fermy dzików, psów, kotów, a także gryzoni. Solidne zabezpieczenie ogranicza możliwość wtargnięcia do obiektu przypadkowych, niepożądanych gości. Wskazane jest umieszczenie w odpowiednich miejscach tablic informujących, że osoby postronne nie mają prawa wstępu na teren obiektu. 

Skuteczny program ochrony zdrowia stada wymaga szerokiego współdziałania ludzi bezpośrednio i pośrednio związanych z obsługą zwierząt. Ustawiczne szkolenie personelu fermy z zakresu przestrzegania warunków bioasekuracji oraz podstaw realizowania programu zdrowotnego jest szczególnie ważne dla dobrego funkcjonowania fermy.

W tym miejscu nie można zapominać o matach lub przejazdach przez środki odkażające. Wejście obcego człowieka na teren fermy powinno być traktowane jako, niezbędne i związane z przebraniem się lub ewentualnie ubraniem się w odzież jednorazowego użytku. Na fermie powinien obowiązywać bezwzględny zakaz przebywania osób postronnych. Niewskazane jest trzymanie tam psów lub kotów. Jeżeli jednak istnieją powody ku temu (psy stróżujące, koty walczą z myszami), należy przyjąć zasadę, że zwierzęta te nigdy nie opuszczają terenu fermy. Jeżeli z jakichś powodów wyjdą one poza teren gospodarstwa, nie mogą być wprowadzane z powrotem. 

Ważnym elementem bioasekuracji jest dezynfekcja. Warunkiem jej skuteczności jest uprzednie przeprowadzenie deratyzacji (całkowita likwidacja gryzoni). Do najczęściej zaniedbywanych elementów bioasekuracji należą:

• brak mycia i dezynfekcji rąk przed wejściem do obiektu;
• nieprzestrzeganie karencji wejścia, kąpieli oraz przebierania się osób wchodzących;
• brak dezynfekcji sprzętu, leków, telefonów komórkowych, aparatów USG i innych przedmiotów wnoszonych na teren fermy oraz prawidłowej dezynfekcji pomieszczeń biurowych i inwentarskich;
• zbyt krótka i w nieodpowiednim miejscu zlokalizowana kwarantanna dla zwierząt nowo wprowadzanych;
• zapominanie, że patogeny chorobotwórcze przedostają się na teren fermy również ze zwierzętami domowymi (psy, koty) oraz z gryzoniami (szczury, myszy), owadami (muchy, komary) oraz ptactwem (wróble, gołębie).

Za bioasekurację na fermie odpowiedzialność ponoszą: właściciel oraz obsługa obiektu. Niemniej jednak istotną rolę inspekcyjną, doradczą i szkoleniową powinien odgrywać lekarz weterynarii. Tylko bowiem przestrzeganie zasad bioasekuracji, dobra współpraca z lekarzem weterynarii oraz prawidłowe zarządzanie, gwarantują utrzymanie dobrego stanu zdrowia zwierząt, a to z kolei umożliwia produkcję zdrowej i bezpiecznej żywności.

prof. dr hab. inż. Tadeusz Barowicz

                                                                                          Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie