Żółte plantacje zbóż
Żółte plantacje zbóż obserwujemy zarówno jesienią, jak i wiosną. Podpowiadamy, jakie mogą być przyczyny żółknięcia zbóż.
Żółknięcie plantacji zbóż może mieć różne źródło. Chcąc trafnie zdiagnozować przyczynę przebarwień, powinniśmy brać pod uwagę wpływ aktualnych warunków pogodowych na stan plantacji, uwzględniając przy tym ostatnią historię pola.
Niedobór składników
Najczęściej przyczyną żółknięcia plantacji zbóż w pierwszej kolejności jest niedobór składników pokarmowych, zwłaszcza azotu. W okresie jesieni taką sytuację obserwujemy, ponieważ rośliny nie mają jeszcze silnego systemu korzeniowego dobrze penetrującego glebę. Ponadto zboża nawozi się niewielkimi dawkami startowymi azotu, który może ulec wypłukaniu do głębszych warstw, zwłaszcza po intensywnych czy długotrwałych opadach deszczu. W przypadku niedoboru azotu obserwować będziemy żółknięcie najstarszych liści od ich krawędzi, natomiast najmłodsze liście pozostaną zielone.
Nie tylko niedobór azotu, ale także innych składników sprawia, że zboża żółkną. Oddzielające się ciemniejszą, zieloną barwą ścieżki przejazdowe w porównaniu do bladej, szaro-zielonej plantacji mogą wskazywać na niedobór manganu. Rośliny z takich plantacji na starszych liściach mają jasne plamy, a ich liście są kruche i łatwo się łamią. Także niedobór magnezu powoduje żółknięcie plantacji. Obserwujemy wówczas starsze liście pożółkłe od wierzchołków z widocznymi zielonymi nerwami. Objaw niedoboru magnezu najwyraźniej uwidacznia się na roślinach zimą.
Obecność szkodników
Żółknięcie zbóż może być wynikiem obecności szkodników. Przykładowo żerowanie ploniarki zbożówki na młodych zbożach w okresie jesieni wywołuje taki właśnie objaw. Obserwując pożółkłe rośliny od brzegów (najczęściej zmiany występują placowo), możemy podejrzewać działalność szkodnika. Utwierdzi nas w tym łatwość wyjęcia z podłoża pożółkłych roślin. Najczęściej szkodnik uszkadza młode zboże (faza 2-4 liści). Niektóre uszkodzone liście u nasady mają objawy zgnilizny. Zaatakowane przez szkodnika młode roślinki obumierają. Jeśli widzimy żółte podcięte i przewrócone rośliny, wówczas możemy podejrzewać działalność łokasia garbatka. O obecności larw szkodnika świadczyć będą wydrążone dziurki w ziemi.
Występowanie chorób
Zboża żółkną również na skutek ataku patogenów chorobotwórczych. Jesienią taki objaw powoduje np. mączniak prawdziwy zbóż i traw, który w tym czasie ma na ogół sprzyjające warunki do rozwoju i szybko potrafi opanować liście. Obserwujemy zmiany placowo, natomiast przy błędach w ochronie często obejmują całą plantację. Na atak sprawcy wywołującego mączniaka wskazuje obecność białej watowatej grzybni. Także wirusy powodują żółknięcie zbóż. Przebarwienia (czerwone, żółte, pomarańczowe) najsilniej uwidaczniają się wraz z ruszeniem wiosennej wegetacji od wierzchołków liści i stopniowo obejmują całą blaszkę liściową. Wiosną w warunkach niedoboru wody w glebie objawy chorobowe na nadziemnych częściach roślin są bardziej wyraźne. Przebarwienia powstają na wierzchołkach liści i stopniowo ogarniają całą powierzchnię liścia. Przebarwienia obserwujemy przede wszystkim na starszych roślinach. Ich intensywność jest zróżnicowana, występują placowo, najczęściej od brzegów pól, czyli w miejscach wcześniejszego żerowania szkodników roznoszących wirusy (mszyce, skoczki). Po wiosennych nalotach mszyc chore rośliny są źródłem infekcji dla otaczających zdrowych roślin na polu. Tym samym obszar porażonych zbóż się zwiększa.
Rośliny porażone wirusem żółtej karłowatości (BYDV) mają przebarwione liście:
- pszenica na czerwono-pomarańczowo,
- jęczmień na intensywnie żółto,
- pszenżyto na żółto,
- żyto na rdzawo-brązowo,
- owies na amarantowo-fioletowo,
- kukurydza na ciemnoczerwono.
Rośliny porażone przez wirusy zmieniają swój pokrój, są krzaczaste, ich liście są bardziej suche, sztywne, a przy dotyku szeleszczące.
Fitotoksyczność preparatów
Żółknięcie zbóż i blade końcówki liści mogą być spowodowane fitotoksycznością zastosowanych środków ochrony roślin. Może to być połączone z deformacją roślin. Efekt fitotoksyczności na roślinach obserwujemy, gdy w trakcie lub krótko po zabiegu opryskiwania wystąpiły niesprzyjające warunki do jego przeprowadzenia, np. po zabiegu fungicydem wystąpił przymrozek. W takim przypadku przebarwienia (blednięcie, zżółknięcie) są przejściowe i ustępują, gdy temperatury wzrastają i funkcje fizjologiczne w roślinie przestają być spowolnione. Fitotoksyczność obserwujemy także, gdy występuje posucha, a rolnik przeprowadzi zabieg opryskiwania środkami ochrony roślin. W takich warunkach rośliny są bardziej wrażliwe, ponieważ tracą turgor i silniej reagują na działanie preparatów, zwłaszcza na wieloskładnikowe mieszaniny zbiornikowe. Przy czym tego typu przebarwienia także na ogół ustępują po kilku, kilkunastu dniach od zabiegu, jeśli w glebie jest wystarczająca ilość wilgoci. Jednak przy pogłębiającej się suszy trzeba liczyć się z trwałymi uszkodzeniami. Także nieodwracalne są silne deformacje czy przypalenia roślin, które mogą być efektem nieodpowiedniej dawki herbicydu.
Błędy w uprawie roli i roślin
Żółknięcie upraw powodują także błędy w uprawie roli. Zbita gleba jest źle napowietrzona – na takich stanowiskach po opadach deszczu tworzą się zastoiska wody, gleba jest zaskorupiona, roślinom zaczyna brakować tlenu, co prowadzi do zakłóceń w ich fizjologii i żółknięcia. Także wprowadzenie do gleby dużych nierozdrobnionych frakcji słomy, która zalega, zbija się i tworzy słomianą matę, ogranicza roślinom dostęp do tlenu, co w efekcie prowadzi do ich żółknięcia. Ponadto taka słomiana mata utrudnia korzeniom penetrację gleby. Żółknięcie powodować może siew przeprowadzony na nieodpowiednią głębokość, zarówno zbyt głęboki, jak i zbyt płytki.
Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szulc