Szkodniki warzyw w przechowalni

W przechowalniach warzyw mogą wystąpić owady i roztocze. Szkodniki zjadają nasiona, zanieczyszczają je wylinkami, odchodami i martwymi osobnikami oraz przyczyniają się do gnicia i zasychania magazynowanych warzyw.

Strąkowce w przechowalni

Wśród szkodliwych owadów największą rolę ogrywają chrząszcze należące do strąkowców (Bruchinae). W Polsce najpospolitszymi i najgroźniejszymi gatunkami są: strąkowiec fasolowy (Acanthoscelides obtectus), strąkowiec grochowy (Bruchus pisorum)i strąkowiec bobowy (Bruchus rufimanus). Wszystkie trzy atakują nasiona roślin strączkowych (Fabaceae), głównie fasolę, groch i bób.

Wymienione gatunki są małymi chrząszczami (2,5-5,0 mm) o ciemnym zabarwieniu ciała. Ich pokrywy skrzydłowe są wyraźnie skrócone, z charakterystycznym dla danego gatunku wzorem utworzonym z plamek i pasków. Larwy są białe z ciemniejszą głową, zgrubiałe i łukowato wygięte. Zasiedlone przez nie nasiona na wierzchniej warstwie okrywy mają widoczne wycięte od wewnątrz, prześwitujące punkty (tzw. okienka), przez które później wychodzą na zewnątrz osobniki dorosłe.

Rozwój pokolenia strąkowca grochowego i bobowego zawsze rozpoczyna się w strąkach na polu i kończy w nasionach składowanych w magazynie. Strąkowiec fasolowy potrafi dodatkowo rozwinąć aż osiem kolejnych pokoleń w samym magazynie, co przy braku zwalczania może doprowadzić do całkowitej utraty zapasów. Z tego powodu gatunek ten uchodzi za jednego z najbardziej niebezpiecznych szkodników fasoli uprawianej na suche ziarno.

Lustracja i zwalczanie

Powodowane przez strąkowce szkody polegają nie tylko na zjadaniu nasion, ale także zanieczyszczaniu ich wylinkami, odchodami i martwymi osobnikami, przez co nie nadają się one do spożycia. Ponadto obecność larw wewnątrz nasion obniża ich zdolność do kiełkowania lub całkowicie dyskwalifikuje je jako materiał siewny. W związku z tym zarówno w uprawie polowej, jak i w magazynach należy prowadzić lustracje na obecność chrząszczy strąkowców. 

W momencie pojawienia się osobników w przechowalniach, można je zwalczać, wykonując zabieg termiczny lub fumigację. W przypadku strąkowca fasolowego zabieg termiczny polega na przetrzymywaniu nasion w temperaturze -10°C przez 12 godzin lub w temperaturze 65°C przez godzinę. Ponadto, przed umieszczeniem nasion w magazynie zaleca się przeprowadzenie dezynsekcji pustych pomieszczeń za pomocą odpowiednich preparatów. Rozwój strąkowców można ograniczyć, przechowując produkty w obniżonej temperaturze (do 12°C).

Roztocza

Wśród roztoczy największe znaczenie jako szkodniki magazynowe mają rozkruszek korzeniowy (Rhizoglyphus echinopus) z rodziny rozkruszkowatych (Acaridae) i przebarwiacz czosnkowy (Aceria tulipae) należący do szpecieli (Eriophyidae). Oba gatunki są mikroskopijnymi pajęczakami – dorosłe rozkruszki mają wielkość ok. 0,5-0,8 mm, natomiast przebarwiacze 0,2-0,3 mm.

Ciało rozkruszków jest bezbarwne, owalne i wypukłe, a przebarwiaczy białawe i robakowate. Z warzyw gatunki te atakują głównie cebulę i czosnek, z którymi po okresie wegetacji trafiają do przechowalni. W magazynach z cebulą rozkruszki początkowo uszkadzają brzegi piętek, które następnie próchnieją i odpadają. W dalszym etapie atakują także środkowe łuski, rozkruszając je, w efekcie czego cebule zaczynają gnić. Rozkruszki pojawiają się często na roślinach opanowanych wcześniej przez mikroorganizmy chorobotwórcze. 

Konsekwencją żerowania szpecieli jest natomiast zasychanie i pękanie główek, które nie nadają się do spożycia i na wysadki. Ponieważ oba gatunki roztoczy rozprzestrzeniają się przede wszystkim za pośrednictwem produktów, należy prowadzić ich kontrolę wraz z opakowaniami wprowadzanymi do magazynu. Konieczne jest także utrzymywanie pomieszczeń w czystości (ich dezynsekcja za pomocą preparatów przeznaczonych do tego celu) oraz obniżenie temperatury w magazynie (w przypadku rozkruszka do 10°C). Rozkruszek jest organizmem wilgociolubnym, stąd w pomieszczeniach zaleca się również utrzymywanie niskiej wilgotności powietrza (do 60 proc.). W związku z tym powinny być one wietrzone, a warzywa przechowywane w cienkich warstwach.

Tekst i zdjęcia: dr Katarzyna Pochrząst, InHort