Faza pierwszego kolanka jest określana jako optymalna dla zastosowania regulatorów wzrostu. Prawidłowo zaaplikowane w tym czasie preparaty regulujące wzmacniają, pogrubiają oraz skracają źdźbła i najefektywniej zabezpieczają zboża przed wyleganiem.

Stosowanie retardantów w fazie 1. kolanka zbóż ma przeciwdziałać wyleganiu. Pierwsze kolanko u zbóż znajduje się co najmniej 1 cm powyżej węzła krzewienia i jest wyczuwalne na pędzie głównym pod opuszkami palców. Jeśli mamy trudności ze zlokalizowaniem zgrubienia, możemy wydobyć roślinę z gleby i delikatnie rozciąć ją wzdłuż źdźbła. Gdy roślina jest w fazie 1. kolanka (BBCH 31), to na przekroju źdźbła pierwsze międzywęźle ma długość 1 cm lub więcej i widoczna jest poprzeczna wyraźna ściana, a międzywęźle nad nim mierzy mniej niż 2 cm. Oznacza to wejście zboża w fazę strzelania w źdźbło i właściwy moment przeprowadzenia zabiegu skracania przy pomocy regulatorów wzrostu dla zbóż.

Regulatory wzrostu

Substancje czynne, sklasyfikowane jako regulatory, to antygibereliny takie jak: chlorek chloromekwatu (CCC), trineksapak etylu, chlorek mepikwatu, proheksadion wapnia, triazole oraz etefon, który należy do grupy generatorów etylenu. W etykietach tych produktów na ogół informacja dotycząca okna zabiegowego daje możliwość szerokiego wyboru terminu, jednak dla większości z nich optymalny moment przypada właśnie na fazę BBCH 31. Przy czym etefon w niektórych gatunkach zbóż (pszenżyto jare i żyto) stosuje się od fazy 2. kolanka lub od ukazania się liścia flagowego (jęczmień ozimy i jary). 

Inhibitory syntezy giberelin (antygibereliny) to fitohormony, związki o działaniu systemicznym. Wpływają na zwiększenie grubości ścianek oraz średnicy źdźbeł i tym samym powodują ich skrócenie i usztywnienie. Stosowane wcześniej (przed fazą 1. kolanka) zwiększają liczbę źdźbeł kłosonośnych i dokrzewiają zboża. Inhibitory giberelin działają regulująco na międzywęźla. Skracają te, na które zostały naniesione, oraz dwa kolejne wytwarzane przez roślinę, czyli ich działanie jest wydłużone w czasie (od krzewienia do 2. kolanka).

Nie tylko CCC

Chlorek chloromekwatu (CCC), działając na hormony wzrostu, hamuje wydłużanie międzywęźla. Pogrubia ściany źdźbła i blaszki liściowe, które stają się nieco grubsze i szersze. Preparaty na bazie tej substancji można wykorzystać w uprawach pszenicy ozimej i jarej, życie, pszenżycie ozimym, jęczmieniu jarym oraz owsie. Trineksapak etylu usztywnia źdźbła, stymuluje wzrost korzeni oraz skraca międzywęźla. Retardanty bazujące na tej substancji czynnej stosuje się w jęczmieniu ozimym i pszenicy ozimej, życie i owsie. Chlorek mepikwatu i proheksadion wapnia wykazują podobne działanie i występują razem jako mieszanina fabryczna. Chlorek mepikwatu dostępny jest także solo. Gibereliny stosuje się na suche rośliny, najlepiej w dni słoneczne. Ww. substancje można aplikować w temperaturach 10–15°C. Jeśli po użyciu wystąpią niższe temperatury niż 7°C, wówczas nie uzyska się oczekiwanego efektu regulacji. Temperatura po zabiegu przez 5–10 dni powinna wynosić minimum 10°C, żeby zabieg regulacji był skuteczny.

Triazole chronią i regulują

Faza pierwszego kolanka zbóż to czas stosowania fungicydów triazolowych. Triazole działają z jednej strony ochronnie, zabezpieczając roślinę przed chorobami, z drugiej dodatkowo regulują jej wzrost i rozwój – wykazują działanie retardacyjne. Redukują też wydłużanie się międzywęźli w wyniku hamowania biosyntezy giberelin. Związki te poprawiają syntezę chlorofilu i karotenoidów, dlatego krótko po ich zastosowaniu (w odpowiednich warunkach; od 12°C) rośliny są na ogół bardziej zielone.

Etefon do skracania

Mechanizm działania etefonu (kwas 2-chloroetylofosfonowy) polega na uwalnianiu etylenu do przestrzeni międzykomórkowej. Na skutek tego zahamowana zostaje aktywność hormonów powodujących wzrost roślin. Dochodzi do szybszego starzenia się źdźbła, w efekcie zdrewnienia i wzmocnienia tkanek mechanicznych. Uwalniany etylen oddziałuje inaczej niż inhibitory giberelin, które jako związki systemiczne dłużej utrzymują się w roślinie. Przede wszystkim etefon działa doraźnie, czyli w miejscu naniesienia następuje blokada międzywęźla. Dlatego etefon zalecany jest tylko do skracania źdźbła; dla skutecznego działania wymaga 15–20°C.

Skracanie (nie)obowiązkowe

Stosowanie retardantów jest uzasadnione na plantacjach będących w dobrym stanie i intensywnie nawożonych azotem. Zabieg regulacji powinien być wykonany na plantacjach odmian mieszańcowych zbóż, gdzie rośliny wytwarzają duże, ciężkie kłosy obficie wypełnione ziarnem oraz w rejonach, gdzie na polach często obserwuje się wyleganie zbóż. Powodów wylegania może być kilka. Wśród najczęstszych wymienić można: zbyt gęsty siew, który prowadzi do nadmiernej obsady roślin, wysokie nawożenie azotem, niska zasobność potasu w glebie, wybór odmiany o niskiej odporności na wyleganie, silne opady deszczu czy wichury w trakcie wegetacji. Istotna jest też zdrowotność plantacji, ponieważ obecność sprawców chorób podstawy źdźbła także jest przyczyną wylegania zbóż. Kiedy występuje wysokie zagrożenie wyleganiem, a termin użycia regulatora przypada w okresie, w którym pogoda nie sprzyja szybkiemu wzrostowi roślin, zabieg trzeba będzie wykonać ponownie w fazie liścia flagowego. W takim przypadku, przy 2-krotnej regulacji zbóż stosujemy preparaty w systemie dawek dzielonych. 

Zobacz także: mikroelementy ważne dla zbóż. 

Katarzyna Szulc