Plonowanie zbóż ozimych w znacznym stopniu zależy od prawidłowego nawożenia azotem (N) wiosną. Jest to szczególnie ważne w latach, gdy plantacje zbóż ozimych zostaną uszkodzone zimą przez silne mrozy, którym nie towarzyszyły opady śniegu.
Nawożenie pszenicy ozimej
Sam azot nie wystarczy, gdyż aby mógł być skutecznie pobrany i przetworzony, rośliny muszą być dobrze zaopatrzone także w magnez (Mg) i w siarkę (S). Oczywiście te makroelementy pełnią jeszcze wiele innych, ważnych funkcji w roślinie.
Na przykład, magnez jest składnikiem chlorofilu, a więc jego niedobór przekłada się na gorszą wydajność procesu fotosyntezy i produkcję asymilatów. Według Czuby (1996) do wytworzenia tony ziarna wraz z odpowiednim plonem słomy pszenica pobiera 5 kg MgO, a jęczmień ozimy ok. 4 kg MgO. Zapotrzebowanie na siarkę natomiast wynosi wg Grzebisza i Przygockiej-Cyny (2003) 4,5 kg na wytworzenie jednej tony suchej masy.
Trzy krytyczne dla roślin terminy dużego zapotrzebowania na azot – musi być dostępny w glebie.
Główne nawożenie azotem przypada na okres wiosenny. Aby je poprawnie wykonać, należy dysponować nie tylko dużą wiedzą, ale i doświadczeniem. Ogólne zalecenia w tym zakresie należy bowiem zaadaptować nie tylko do swojego gospodarstwa, ale danego pola. Na każdym polu po zimie sytuacja może być różna, a w związku z tym każde pole wymaga indywidualnego podejścia.
Pszenica ozima na wytworzenie tony ziarna wraz z odpowiednim plonem słomy pobiera wg Czuby (1996) 23 kg azotu, co oznacza że przy plonie 10 t/ha jej potrzeby wynoszą 230 kg N/ha.
W intensywnej technologii produkcji pszenicy przy tradycyjnym stosowaniu nawozów azotowych wiosną stosuje się je trzykrotnie:
- tuż przed lub podczas ruszenia wegetacji (50% łącznej dawki),
- w fazie pierwszego kolanka (30% łącznej dawki)
- na początku kłoszenia (20% łącznej dawki).
Niektóre gospodarstwa stosują azot w czterech terminach, ale należy zastanowić się, czy takie postępowanie w danych warunkach jest odpowiednie, biorąc pod uwagę konieczność dodatkowego wjazdu ciągnika z rozsiewaczem na pole.
Te działania są uzasadnione, ponieważ zawsze musimy uwzględnić ryzyko strat azotu w dłuższym okresie po ich zastosowaniu. Można również skorzystać z dobrodziejstw stabilizatorów azotu, jak N-Lock, który ogranicza jego straty. Pisaliśmy o tym wcześniej: "Jak najlepiej gospodarować azotem?", "N-Lock – dawkowanie i zalecenia".
Pierwsza dawka
W tym terminie stosuje się od 30 do 80 kg N/ha, przy czym w im lepszej kondycji są rośliny i lepiej rozkrzewione, tym dawka powinna być mniejsza.
W pierwszym terminie zazwyczaj stosuje się szybko działające nawozy azotowe, do których należy przede wszystkim saletra amonowa i saletrzak, a jeśli gospodarstwo ma takie możliwości techniczne, to także Roztwór Saletrzano Mocznikowy (RSM). Rośliny trzeba także dobrze zaopatrzyć w magnez. W uprawie pszenicy konsumpcyjnej bardzo ważne jest dobre odżywienie roślin siarką, którą najlepiej dostarczyć albo w postaci nawozów granulowanych lub opryskując interwencyjnie siarczanem magnezu.
Pod koniec krzewienia celowe jest zastosowanie nawozów mikroelementowych zawierających przede wszystkim miedź, a także mangan, cynk. Zapotrzebowanie pszenicy na te mikroelementy, a co za tym idzie ich dawki, jest określane na kilkadziesiąt lub kilkaset g/ha każdego z tych mikroelementów, dlatego w zasadzie jedynie nawozy jednoskładnikowe są w stanie dostarczyć ich odpowiednią ilość.
Siarka jest coraz ważniejszym składnikiem w nawożeniu pszenicy, bo decyduje o wykorzystaniu azotu oraz jakości technologicznej ziarna.
Druga dawka
Drugą dawkę azotu stosuje się na początku fazy strzelania w źdźbło (BBCH 30) w ilości 40–60 kg N/ha w formie saletry amonowej albo mocznika. W precyzyjnym określeniu terminu zastosowania drugiej dawki pomaga pozostawienie tzw. okna nawozowego.
Okno nawozowe jest to kwadrat pola nienawożony azotem, na którym objawy niedoboru azotu wystąpią wcześniej niż na reszcie pola. Chodzi o zmianę barwy słabszych pędów i starszych liści na jasnozieloną.
Im te objawy są bardziej intensywne, tym więcej trzeba zastosować azotu.
Trzecia dawka
Trzecią dawkę stosuje się już od fazy liścia flagowego (BBCH 37) do początku kłoszenia (BBCH 51). Dawka azotu w tym terminie nie powinna przekraczać 50 kg N/ha, gdyż rośliny nie są w stanie pobrać większych ilości azotu. Najbardziej polecanym nawozem azotowym do użycia w tym terminie jest mocznik. W razie suszy można zastosować azot w formie Roztwór Saletrzano Mocznikowy (RSM) zachowując wszelkie zasady jego stosowania, aby uniknąć uszkodzenia roślin. W obu przypadkach dostarczamy azot do gleby.
W tym terminie pszenica reaguje lepiej niż żyto na dolistne dokarmianie azotem w postaci roztworu wodnego mocznika, gdyż ma większe liście, a przede wszystkim najwyższy i największy liść flagowy.
Należy pamiętać, że dopuszczalne stężenie mocznika maleje wraz z rozwojem pszenicy, bo rośliny stają się coraz wrażliwsze na poparzenia:
- na początku krzewienia wynosi ono 18-20% (18-20 kg mocznika na 100 l wody),
- w końcu krzewienia – 16-18%,
- na początku strzelania w źdźbło – 10-12%,
- pod koniec strzelania w źdźbło – 6-8%,
- podczas kłoszenia 5-6%,
- w fazie dojrzałości mlecznej i zielonej – 4-5%.
Niedostosowanie się do tych zaleceń grozi poparzeniem roślin.
Nie wolno wykonywać oprysków podczas kwitnienia pszenicy. Mocznik należy stosować łącznie z siedmiowodnym siarczanem magnezowym (5%), który działa ochronnie na rośliny, a poza tym dostarcza cenną siarkę i magnez.