Jesienne choroby zbóż

24 Września 2023

Najważniejsze jesienne choroby zbóż

Zboża już od wschodów atakowane są przez szereg patogenów chorobotwórczych. Jesienne choroby zbóż potrafią zniweczyć powodzenie uprawy, dlatego ważna jest ich prawidłowa, wczesna identyfikacja i zwalczanie.

Wielkość strat w plonach powodowana przez choroby jest zróżnicowana. Zależy od typu patogena – jego zjadliwości, warunków pogodowych, które wpływają na nasilenie choroby. Nie bez znaczenia jest prawidłowe, wczesne rozpoznanie objawów chorobowych, następnie dobór odpowiednich fungicydów zwalczających.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw – Blumeria graminis

Pierwsze objawy mączniaka prawdziwego zbóż i traw na zbożach ozimych można obserwować już jesienią na wszystkich gatunkach zbóż ozimych, zwłaszcza na jęczmieniu i pszenicy. Na liściach, pochwach liściowych, a w późniejszym czasie na zielonych źdźbłach pojawiają się skupienia białego nalotu składającego się z grzybni, trzonków konidialnych, zarodników konidialnych (oidiów) sprawcy choroby. Na starszym, zbitym nalocie powstają ciemnobrunatne owocniki stadium doskonałego w postaci kulistych tworów – są to otocznie zamknięte, wyglądające jak czarne punkty (klejstotecja). Silnie porażone liście oraz pochwy liściowe żółkną i przedwcześnie obumierają. Sprawca choroby do rozwoju nie potrzebuje wysokiej wilgotności, żeby mogły powstawać duże ilości zarodników konidialnych odpowiedzialnych za rozprzestrzenianie się choroby.

Przykłady s.cz. ograniczających rozwój grzyba:

  • fenpropidyna, metrafenon, spiroksamina, proquinazid

Septorioza paskowana liści pszenicy – Zymoseptoria triticii

Początkowo jesienią i wczesną wiosną obserwuje się owalne szarozielone plamy, które szybko żółkną, a na ich powierzchni pojawiają się piknidia (owocniki grzyba). Plamy na liściach starszych ułożone są wzdłuż nerwów liści. W późniejszych fazach wzrostu plamy się wydłużają, ograniczone nerwami, między którymi rozwijają się piknidia (owocniki) w postaci czarnych punktów. Plamy w tym czasie mogą mieć kształt nieregularnych prostokątów, a przy silnym porażeniu blaszki liściowej nekroza może obejmować znaczną jej część. Wcześnie i silnie porażone liście mogą zamierać. Opady deszczu, wysoka wilgotność względna powietrza sprzyjają rozwojowi sprawcy choroby. Resztki pożniwne z grzybem to jedno z głównych źródeł choroby.

Przykłady s.cz. ograniczających rozwój grzyba:

  • benzowindyflupyr, fluksapyroksad, mefentriflukonazol, fluopyram, biksafen, protiokonazol.
Septorioza paskowana liści pszenicy; Fot Katarzyna Szulc

Rdza brunatna pszenicy – Puccinia recondita

Pierwsze objawy porażenia można obserwować już jesienią. Uredinia, wyglądające jak małe poduszeczki, czyli skupienia urediniospor (zarodników propagacyjnych), rozwijają się głównie na liściach pod skórką. Pojawienie się chlorotycznych plam często poprzedza pojawienie się uredinii, które początkowo są lekko wzniesione, poduszeczkowate, owalne lub prawie okrągłe, koloru jasnobrązowego. Wcześnie i silnie porażone przez rdzę brunatną liście mogą częściowo lub całkowicie zasychać. Optymalna temperatura do tworzenia zarodników to 15-18°C przy odpowiedniej wilgotności powietrza.

Przykłady s.cz. ograniczających rozwój grzyba:

  • azoksystrobina, fluksapyroksad, mefentriflukonazol, piraklostrobina, tebukonazol.
Rdza brunatna i mączniak prawdziwy zbóż i traw; Fot Katarzyna Szulc

Rdza żółta zbóż i traw – Puccinia striiformis

Objawy rdzy żółtej zbóż i traw na liściach są bardzo charakterystyczne, szczególnie dobrze widoczne w maju lub czerwcu – w czasie kłoszenia lub po wykłoszeniu pszenżyta i pszenicy. Uredinia powstają pod skórką i są ułożone liniowo, między nerwami. Mają kolor żółty, kształt wydłużony i są lekko wzniesione. Rzędy urediniów tworzą żółte paski o długości kilku mm. Na kłosach objawy choroby widoczne są w postaci bielenia pojedynczych plew, pojawiają się żółte i pomarańczowe, brunatne brodawki wewnątrz plew oraz na plewach i ościach. W brodawkach kryją się skupienia pomarańczowych zarodników. W rozwoju choroby duże znaczenie mają samosiewy zbóż, które są siedliskiem dla patogenów chorobotwórczych. Stare patotypy wywołujące rdzę żółtą zbóż i traw powodują porażenie w temperaturze 10-15°C. Pojawiły się też nowe, które zdolne są do porażania zbóż również w wysokich temperaturach (28°C) przy niskiej wilgotności.

Przykłady s.cz. ograniczających rozwój grzyba:

  • tebukonazol, mefentriflukonazol, piraklostrobina, protiokonazol, tetrakonazol.

Fuzariozy liści

Pierwsze objawy fuzariozy liści mogą być widoczne już na rozkrzewionych zbożach jesienią. Początkowo są to zielonoszare, a następnie żółte plamy na blaszkach liściowych. W miarę rozwoju grzyba plamy te brunatnieją, co związane jest z zamieraniem porażonej części liścia, na której może być obecna grzybnia sprawcy. Zaschnięta plama czy część porażonego liścia może mieć barwę bladoróżową lub jasnopomarańczową. Zależy to od gatunku grzyba, który wywołał chorobę na liściach powodowaną przez grzyby rodzaju Fusarium. Uszkodzenia liści przez owady sprzyjają rozwojowi grzybów generujących chorobę.

Przykłady s.cz. ograniczających rozwój grzyba:

  • tebukonazol, mefentriflukonazol, protiokonazol, tetrakonazol.

Plamistość siatkowa jęczmienia – Pyrenophora teres

Jest jedna z najważniejszych chorób jęczmienia. Początkowo na liściach pojawiają się drobne, brunatne plamki lub kreskowate nekrozy. W miarę rozwoju choroby można dostrzec, że składają się one z krzyżujących się kresek, a plamki się powiększają. Źródłem infekcji mogą być porażone ziarniaki (infekcja pierwotna), resztki pożniwne oraz samosiewy jęczmienia. Choroba najlepiej rozwija się w temperaturze 14-28°C. Infekcja w fazie krzewienia i strzelania w źdźbło zmniejsza powierzchnię asymilacyjną roślin.

Plamistość siatkowa jęczmienia; Fot. Katarzyna Szulc

Przykłady s.cz. ograniczających rozwój grzyba:

  • biksafen, fluksapyroksad, izopirazam, protiokonazol, mefentriflukonazol.

Tekst i zdjęcia: dr Jakub Danielewicz, IOR-PIB Poznań

Zdjęcia: Jakub Danielewicz, Katarzyna Szulc

Najnowsze artykuły

Jak przygotować pole pod kukurydzę

Kukurydza ma swoje wymagania klimatyczno-glebowe i żeby możliwie najlepiej się udała, pole pod jej uprawę należy odpowiednio przygotować. Udzielamy wskazówek, jak uprawiać stanowisko pod kukurydzę.

22 Marca 2024

Kiedy wykonać zabieg T-1 w zbożach?

Zabieg T-1 w zbożach najczęściej przeprowadza się po ruszeniu wegetacji, od końca fazy krzewienia (BBCH 29), w fazie strzelania w źdźbło (BBCH 30) pierwszego lub drugiego kolanka (BBCH 31-32). Termin ochrony jest ruchomy i zależy od warunków pogodowych w danym roku uprawy i intensywności porażenia przez dominującą chorobę na plantacji.

22 Marca 2024

Ochrona przed suchą zgnilizną kapustnych rzepaku i regulacja pokroju roślin wiosną

Porażenie łodyg przez suchą zgniliznę kapustnych w rzepaku doprowadza do wylegania roślin w okresie jego dojrzewania, dlatego konieczna jest ochrona plantacji przed tą chorobą. Aktualny stan zagrożenia suchą zgnilizną kapustnych w rejonie prowadzonej uprawy możemy na bieżąco sprawdzać, korzystając z bezpłatnego Systemu Prognozowania Epidemii Chorób SPEC.

22 Marca 2024