Jak wzmocnić przezimowanie upraw?

Zdolność roślin do przetrwania niekorzystnych warunków panujących w okresie zimowym poza odmianą jest w znacznym stopniu uzależniona od ich przygotowania do spoczynku zimowego, w tym od odpowiedniego nawożenia i dokarmiania w okresie jesiennym.

Wśród składników nawozowych szczególne znaczenie dla prawidłowego przezimowania roślin odgrywa potas, siarka, wapń i cynk. Odpowiednie zaopatrzenie roślin w te składniki pokarmowe w znacznym stopniu poprawia ich kondycję oraz wpływa na zwiększenie ich wytrzymałości na niskie temperatury panujące w okresie zimowych.

Potas wzmacnia mrozoodporność 

Potas zwiększa odporność roślin na niskie temperatury i mróz, co związane jest z jego wpływem na gospodarkę azotową i węglowodanową. Pierwiastek ten bowiem zwiększa zawartość cukrów w tkankach roślinnych, a także wpływa na wzrost ciśnienia osmotycznego soku komórkowego, przyczyniając się do obniżenia jego temperatury zamarzania. Dodatkowo potas warunkuje zdrowotność roślin, co związane jest między innymi z kontrolą gospodarki azotowej. 

Przy niedoborze potasu rośliny są bardziej podatne na choroby bakteryjne i grzybowe, dość częste w okresie jesiennym, szczególnie podczas deszczowej pogody. Należy podkreślić, że wystąpienie chorób u roślin często ma miejsce przy niskim poziomie nawożenia potasem i jednocześnie przy wysokim poziomie nawożenia azotowego. Związane jest to między innymi z gromadzeniem się w roślinach dużych ilości wolnych aminokwasów, które stanowią pokarm dla patogenów, co wpływa w konsekwencji na ich intensywny rozwój.

Siarka buduje odporność

Siarka z kolei sprzyja lepszemu wykorzystaniu fosforu z nawozów mineralnych oraz korzystnie wpływa na optymalną zawartość potasu w roślinach. Siarka łącznie z azotem bierze również udział w budowaniu systemu odporności roślin. Przy dobrym zaopatrzeniu w siarkę zmniejsza się w roślinach zawartość niskocząsteczkowych form azotu, takich jak azotany, amidy i aminokwasy, stanowiących bezpośrednie źródło pożywienia dla patogenów. Siarka zwiększa również odporność roślin na działanie patogenów, dzięki tworzeniu wielu związków siarkowych, takich jak cysteina, siarkowodór, glutation, sulfolipidy, glukozynolany, fitoaleksyny czy alliiny.

Reakcją obronną roślin kapustowatych na działanie patogenów jest uwalnianie siarkowodoru, który działa toksycznie na grzyby znajdujące się na liściach roślin. Przyjmuje się, że rośliny kapustowate z powierzchni 1 ha wydzielają do atmosfery w ciągu sezonu wegetacyjnego od 0,5 do 3,0 kg siarkowodoru. Innym związkiem zawierającym siarkę, który zwiększa odporność roślin, jest glutation. Gromadzi się on w dużych ilościach w komórkach otaczających zaatakowane przez patogeny grzybowe miejsce.

Wapń i cynk

Wapń natomiast zapewnia wysoką wytrzymałość ścian komórkowych oraz utrzymuje integralność i spójność tkanek, co zwiększa ich odporność na ataki ze strony szkodników i patogenów. Gwarantuje również przepuszczalność i selektywność błon komórkowych, umożliwiając efektywny transport składników odżywczych w roślinie, co sprzyja zwiększeniu ich zdrowotności.

Cynk z kolei jest podstawowym mikroskładnikiem w żywieniu roślin. Wpływa na wytwarzanie substancji wzrostowych, które regulują ich prawidłowy wzrost i rozwój. Poprawia ogólną kondycję roślin oraz zwiększa ich odporność na niską temperaturę panującą w okresie zimowym. Przyspiesza również regenerację roślin po wystąpieniu czynników stresowych oraz wpływa na poprawę efektywności nawożenia azotowego, metabolizm związków węglowodanowych i białkowych. Cynk występuje w wielu enzymach, przez co oddziałuje na przemiany wapnia i fosforu, a także reguluje proporcje składników na poziomie komórki. Wpływa na przepuszczalność błon komórkowych, co jest szczególnie ważne dla prawidłowego zaopatrzenia roślin w składniki pokarmowe.

Biostymulacja

W ostatnim okresie coraz większego znaczenia nabiera stosowanie substancji biostymulujących w uprawie roślin. Biostymulatory stanowią związki zawierające substancje aktywne pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, których oddziaływanie na rośliny wiąże się ze stymulacją ich wzrostu, poprawą zdrowotności i odporności na niekorzystne warunki zewnętrzne, na przykład niskie temperatury, jak również przyspieszeniem procesów wiosennej regeneracji ozimych form rzepaku i pszenicy. Biostymulatory sterują i przyspieszają procesy życiowe roślin oraz stymulują rozwój korzeni, łodyg i liści. Wspomagają rozwój roślin, na przykład poprzez regulację procesu fotosyntezy, a także wspierają w roślinach proces pobierania i transportu wody wraz z substancjami pokarmowymi. 

Ważnym aspektem stosowania biostymulatorów jest ich korzystny wpływ na ograniczenie wrażliwości roślin na choroby grzybowe i bakteryjne. Stosowanie biostymulatorów jest więc szczególnie skuteczne w przypadku uprawy roślin w niekorzystnych warunkach środowiskowych, w tym przy niskich temperaturach panujących w okresie zimowym. Z kolei zastosowanie substancji biostymulujących w przypadku roślin zdrowych, które uprawiane są w dobrych warunkach siedliskowych, zmienia ich metabolizm pod kątem zwiększenia ich odporności na pojawiające się w otoczeniu sytuacje stresowe. Stąd też zarówno aplikacja doglebowa, jak i nalistna substancji biostymulujących, szczególnie w okresach poprzedzających występowanie niekorzystnych warunków wzrostu roślin, połączona z właściwie prowadzoną strategią ich nawożenia, może w istotny sposób zwiększyć ich kondycję i przyczynić się do poprawy ich zdrowotności.

Tekst i zdjęcia: dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. UPL