Choroby rzepaku w okresie jesiennym

10 Września 2020

Rzepak po wschodach wymaga ochrony przed atakami przez organizmy chorobotwórcze. Dzięki derogacji jednej z zapraw, która zawiera metalaksyl zapewniono, na plantacjach obsianych nasionami zaprawionymi tą zaprawą wieloskładnikową insektycydowo-fungicydową, ochronę przed szkodnikami (np. śmietka kapuściana) i ważnymi organizmami chorobotwórczymi, w tym mączniakiem rzekomym. 

Dalszy rozwój rzepaku związany jest z stosunkowo szybkim zwiększaniem ilości liści właściwych, które w efekcie końcowym tworzą rozetę. W tym czasie liście porażane są głownie przez grzyby powodujące suchą zgniliznę kapustnych, czerń krzyżowych i szara pleśń. W rejonach, w których występuje kiła kapusty jednocześnie następuje szybki rozwój tej choroby, pod warunkiem, że gleba jest odpowiednio uwilgotniona. W ostatnich sezonach na liściach rzepaku pojawił się grzyb Pseudocercosporella capselle powodujący białą plamistość liści, która szybko rozwija się i niszczy porażone liście. Wcześniej notowano ją rzadko, obecnie coraz częściej obserwowana jest ta plamistość na niektórych odmianach rzepaku. Podobnie jak w przypadku wirusa żółtaczki rzepy, który przenoszony jest z rośliny na roślinę przez owady, głownie przez mszyce. To kolejny czynnik powodujący osłabienie roślin. Zwrócić należy też uwagę, że miejsca po żerowaniu szkodników, będą również dogodnym miejscem do wnikania zarodników różnych grzybów chorobotwórczych. 

Biała plamistośc liści

Mączniak rzekomy występuje wcześnie, bo już od fazy liścieni, a do swojego rozwoju wymaga podwyższonej wilgoci. Objawia się na górnej stronie liści chlorotycznymi nekrozami, o nieregularnych kształtach, otoczonych brunatną obwódką. W miejscu plam, na spodniej części blaszki liściowej pojawia się szarobiały nalot struktur sprawcy choroby. 

Kiła kapusty to choroba, z którą problem na swoich polach ma wielu plantatorów rzepaku. Korzenie takich roślin są częściowo lub całkowicie zdeformowane. Na korzeniach widoczne są różnego kształtu, najpierw kremowobiałe, a następnie brunatne narośla. System korzeniowy nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować, czyli pobierać wodę i substancje pokarmowe. Objawia się to na liściach poprzez zmianę ich zabarwienia i więdnięcie. Do infekcji dochodzi często krótko po zasiewach, szczególnie, gdy gleba jest wilgotna i ciepła, natomiast pierwsze wyraźne guzy na korzeniach można zaobserwować po 4-6 tygodniach. Bez stosowania metody agrotechnicznej, czyli m.in. odpowiedniego płodozmianu, poprawy odczynu gleby, czy siewu odmiany o podwyższonej odporności istnieją znikome szanse na uzyskanie z takich pól zadowalającego plonu. 

Kiła kapusty

Jesienią powszechne jest występowanie sprawców suchej zgnilizny kapustnych (Leptosphaeria biglobosa, L. maculans, stadium konidialne Phoma lingam). Na liściach rzepaku pojawiają się wówczas szare, owalnego kształtu, plamy. Na ich powierzchni widoczne są liczne, czarne punkty - owocniki stadium konidialnego zwane piknidiami, z których uwalniają się zarodniki. Są one odpowiedzialne za wtórne infekcje, sąsiednich roślin. Na jednym liściu może znajdować się od kilku do kilkudziesięciu plam, które niekiedy stykają się z nerwami, przez które grzybnia przerasta do ogonków liściowych, a dalej do szyjki korzeniowej, powodując jej porażenie. Wiosną u podstawy pędu pojawia się wówczas wyraźna zgnilizna, potem tkanki murszeją, a łodyga w czasie dojrzewania wyłamuje się. Pierwotnym źródłem porażenia w przypadku suchej zgnilizny kapustnych są resztki pożniwne, porażonych w poprzednim sezonie roślin, które znajdują się na danej plantacji lub na sąsiadujących polach. Na resztkach łodyg i łuszczyn powstają tzw. pseudotecja z zarodnikami workowymi. Zarodniki te w okresie podwyższonej wilgotności uwalniają się masowo i przemieszczają z wiatrem, nawet na odległe plantacje i docierają na zdrowe, wschodzące rośliny. Do ograniczania występowania tej ważnej gospodarczo choroby na plantacjach rzepaku zaleca się podchodzić kompleksowo. W pierwszej kolejności należy wykorzystać wszystkie niechemiczne metody walki z chorobą, a dopiero na końcu zastosować środek chemiczny. W przypadku rzepaku ważna jest odpowiednio długa przerwa w jego uprawie na tym samym polu. Jeżeli wynosi ona 3-4 lata, to wyraźnie zmniejsza się niebezpieczeństwo obecności choroby. W nawiązaniu do biologii sprawców suchej zgnilizny kapustnych niezmiernie ważne jest po zbiorach staranne niszczenie resztek pożniwnych rzepaku, aby zlikwidować pierwotne źródło infekcji. Dobrym sposobem ograniczenia zagrożenia przez suchą zgniliznę kapustnych jest uprawa odmiany lub odmian o zwiększonej odporności, szczególnie gdy rzepak uprawiany jest na dużych areałach. Chorobę zaleca się zwalczać w fazie 4-8 liści na podstawie ilości objawów chorobowych. Monitoring plantacji przeprowadza się możliwie jak najczęściej, w celu określenia czy został przekroczony próg ekonomicznej szkodliwości, a jest to ok. 10-20% ocenianych roślin z pierwszymi objawami. Można również kierować się wskazaniami Systemu Pojawu Epidemii Chorób (SPEC), który informuje jaka liczba zarodników workowych (askospor) znajduje się w 1 m3 powietrza. Gdy następuje gwałtowny wzrost ilości zarodników w powietrzu, to zaleca się wykonanie zabiegu. Stosując fungicyd, przy okazji ograniczy się również występowanie czerni krzyżowych i szarej pleśni. 

Sucha zgnilizna kapustnych

Sucha zgnilizna kapustnych

W tym samym czasie, co sucha zgnilizna kapustnych, rozwijają się też grzyby powodujące czerń krzyżowych (Alternaria brassicae, A. brassicicola, A. alternata). Pojawienie się na liściach ciemnobrunatnych plam, niekiedy otoczonych chlorotyczną obwódką, wskazuje na porażenie przez wymienione grzyby. Szara pleśń (Botrytis cinerea) to choroba występująca w dużym nasileniu w miejscach uszkodzenia liści przez szkodniki, maszyny, herbicydy itp. Objawem obecności sprawcy tej choroby jest początkowo sinozielona plama, która po pewnym czasie gnije, a na jej powierzchni pojawia się szara grzybnia z licznymi trzonkami i zarodnikami. 

Przykłady fungicydów zarejestrowanych do zwalczania chorób jesienią

Środki ochrony roślin                               

Substancja czynna / zawartość

Grupa chemiczna / klasyfikacja FRAC

Dawka
[kg (l)/ha]

Sucha zgnilizna kapustnych

Czerń krzyżowych

Szara pleśń

Amistar Gold Max

azoksystrobina

(125 g/l),

difenokonazol

(125 g/l)

strobiluryny (C3)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

-

-

Angle

azoksystrobina

(125 g/l),

difenokonazol

(125 g/l)

strobiluryny (C3)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

-

-

Artemid

protiokonazol (80 g/l),
tebukonazol (160 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Bajlando 500 SC*

tiofanat metylowy (500 g/l)

benzimidazole (B1)

1,2 l/ha

+

+

+

Basior 300 EC

protiokonazol (300 g/l)

triazole (G1)

0,6 l/ha

+

-

-

Bicanta

azoksystrobina

(125 g/l),

difenokonazol

(125 g/l)

strobiluryny (C3)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

-

-

Bounty 430 SC 
 

tebukonazol (430 g/l)

triazole (G1)

0,45 l/ha

+

+

+

Cantus 

boskalid 

(500 g/kg)

karboksyamidy (C2)

0,2-0,5 kg/ha

+

-

-

Caramba 60 SL 

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Cersus 

boskalid 

(500 g/kg)

karboksyamidy (C2)

0,2-0,5 kg/ha

+

-

-

Caryx 240 SL 
 

chlorek mepikwatu (210 g/l), metkonazol (30 g/l)

piperydyny–
pentametylenoiminy, 
triazole (G1)

1,0 l/ha

+

+

-

Clayton Tabloid EW 
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

+

Conatra 60 EC

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Corinth 240 EC 
 

protiokonazol (80 g/l),
tebukonazol (160 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Dąb 250 EW

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Darcos 250 EW  
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

+

Domnic 250 EW 

 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Erasmus 250 EW 
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

+

Fezan

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5 l/ha

-

-

-

Furtado 250 EW 
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5–0,75 l/ha

+

+

-

Hajduk 250 EW

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5–0,75 l/ha

-

+

-

Helicur 250 EW 
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5–0,75 l/ha

+

+

-

Horizon 250 EW 
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5 l/ha

+

+

-

Judym 300 EC

protiokonazol (300 g/l)

triazole (G1)

0,6 l/ha

+

-

-

Kanonik 300 EC

protiokonazol (300 g/l)

triazole (G1)

0,6 l/ha

+

-

-

Kosa 250 EW 
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Magnello 350 EC
 

difenokonazol (100 g/l), tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,8 l/ha

+

-

-

Maxior
 

difenokonazol (100 g/l), tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,8 l/ha

+

-

-

MetcoGuard

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Metfin

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Mystic 250 EC
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75
l/ha

+

+

-

Orius Extra 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

+

-

Patronius 250 EW

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

+

-

Plexeo 60 EC

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Podstawa 300 EC

protiokonazol (300 g/l)

triazole (G1)

0,6 l/ha

+

-

-

PolygreenFungicyde WP
 

oospory Pythiumoligandrum

metoda biologiczna

0,1 kg/ha

+

-

-

Procer 300 EC

protiokonazol (300 g/l)

triazole (G1)

0,6 l/ha

+

-

-

Promino 300 EC

protiokonazol (300 g/l)

triazole (G1)

0,6 l/ha

+

-

-

Protebul 240 EC
 

protiokonazol (80 g/l),
tebukonazol (160 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Riza 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

+

+

Sendo 60 EC

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Sirena 60 EC

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Simveris

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Sintop 500 SC*

tiofanat metylowy (500 g/l)

benzimidazole (B1)

1,2 l/ha

+

+

+

Spartakus

metkonazol (60 g/l)

triazole (G1)

0,7–1,0 l/ha

+

+

+

Sparta 250 EW 
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

+

+

Spekfree 430 SC
 

tebukonazol (430 g/l)

triazole (G1)

0,45 l/ha

+

+

+

Starpro 430 SC
 

tebukonazol (430 g/l)

triazole (G1)

0,45 l/ha

+

+

+

Suprax

difenokonazol (250 g/l), paklobutrazol (125 g/l)

triazole (G1)

0,3 l/ha

+

+

-

Syrius 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

+

-

Tarcza Łan 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Tarcza Łan Extra 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5-0,75 l/ha

-

+

-

Tarcza Plus 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5-0,75 l/ha

-

+

-

Tartaros 300 EC

protiokonazol (300 g/l)

triazole (G1)

0,6 l/ha

+

-

-

Tauron 240 EW

protiokonazol (80 g/l),
tebukonazol (160 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Tebkin 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Tebu 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5-0,75 l/ha

+

+

-

TebuGuard Plus

tebukonazol (430 g/l)

triazole (G1)

0,45 l/ha

+

+

+

Tebuprotin 240 EC

protiokonazol (80 g/l),
tebukonazol (160 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Tebusha 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Tilmor 240 EC
 

protiokonazol (80 g/l),
tebukonazol (160 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Teodor 240 EC

protiokonazol (80 g/l),
tebukonazol (160 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Tiptop 500 SC*
 

tiofanat metylowy (500 g/l)

benzimidazole (B1)

1,2 l/ha

+

+

+

Tiofan 500 SC
 

tiofanat metylowy (500 g/l)

benzimidazole (B1)

1,2 l/ha

+

+

+

Tiofanat Metylowy 500 SC
 

tiofanat metylowy (500 g/l)

benzimidazole (B1)

1,2 l/ha

+

+

+

Tobias-Pro 250 EW

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5 l/ha

+

+

-

Toledo 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

+

Toledo Extra 430 SC
 

tebukonazol (430 g/l)

triazole (G1)

0,45 l/ha

+

+

+

Toprex 375 SC
 

difenokonazol (250 g/l), paklobutrazol (125 g/l)

triazole (G1)

0,3 l/ha

+

+

-

Topsin M 500 SC*
 

tiofanat metylowy (500 g/l)

benzimidazole (B1)

1,2 l/ha

+

+

+

Trion 250 EW 
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5-0,75 l/ha

+

+

-

Troja 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

+

+

Tyberius 250 EW
 

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

1,0 l/ha

+

+

-

Quadris Gold

protiokonazol (80 g/l),
tebukonazol (160 g/l)

triazole (G1)

0,75 l/ha

+

+

-

Ulysses 430 SC
 

tebukonazol (430 g/l)

triazole (G1)

0,45 l/ha

+

+

+

Ventoux 430 SC
 

tebukonazol (430 g/l)

triazole (G1)

0,45 l/ha

+

+

+

Victosar 250 EW

tebukonazol (250 g/l)

triazole (G1)

0,5-0,75 l/ha

-

+

-

Wadera 300 EC

protiokonazol (300 g/l)

triazole (G1)

0,6 l/ha

+

-

-

*środki zarejestrowane również do ograniczania kiły kapusty

Czas wykonania zabiegu i faza rozwojowa roślin są niezwykle istotne. Wiele zarejestrowanych fungicydów zawiera bowiem substancje czynne, które mają za zadanie nie tylko zniszczyć sprawcę choroby, ale dodatkowo działają jak regulatory wzrostu, hamując wynoszenie stożka wzrostu ponad powierzchnię gleby i zmieniając tym samym pokrój roślin. Dotyczy to środków, które mają w swoim składzie takie substancje czynne jak np.: tebukonazol, metkonazol, protiokonazol, paklobutrazol i chlorek mepikwatu. Substancje te należy zastosować, gdy plantacja jest wyrównana we wzroście i zdecydowana większość roślin ma 2-3 pary liści właściwych, a temperatura powietrza przekracza 12 stopni. Jesienna ochrona zwiększa szanse plantacji rzepaku na wydanie znakomitego plonu o dobrej jakości. Zdrowe od samego początku rośliny lepiej się rozwijają, przez co łatwiej jest im przetrwać trudny okres zimowego spoczynku.

 

Prof. dr hab. Marek Korbas

Dr Ewa Jajor

Ten artykuł jest dostępny tylko dla zalogowanych użytkowników.
Chcesz mieć nieograniczony dostęp do wszystkich treści w serwisie E-pole? Dokonaj bezpłatnej rejestracji i korzystaj z naszej bazy publikacji, narzędzi oraz szkoleń online.
Najnowsze artykuły

Jak przygotować pole pod kukurydzę

Kukurydza ma swoje wymagania klimatyczno-glebowe i żeby możliwie najlepiej się udała, pole pod jej uprawę należy odpowiednio przygotować. Udzielamy wskazówek, jak uprawiać stanowisko pod kukurydzę.

22 Marca 2024

Kiedy wykonać zabieg T-1 w zbożach?

Zabieg T-1 w zbożach najczęściej przeprowadza się po ruszeniu wegetacji, od końca fazy krzewienia (BBCH 29), w fazie strzelania w źdźbło (BBCH 30) pierwszego lub drugiego kolanka (BBCH 31-32). Termin ochrony jest ruchomy i zależy od warunków pogodowych w danym roku uprawy i intensywności porażenia przez dominującą chorobę na plantacji.

22 Marca 2024

Ochrona przed suchą zgnilizną kapustnych rzepaku i regulacja pokroju roślin wiosną

Porażenie łodyg przez suchą zgniliznę kapustnych w rzepaku doprowadza do wylegania roślin w okresie jego dojrzewania, dlatego konieczna jest ochrona plantacji przed tą chorobą. Aktualny stan zagrożenia suchą zgnilizną kapustnych w rejonie prowadzonej uprawy możemy na bieżąco sprawdzać, korzystając z bezpłatnego Systemu Prognozowania Epidemii Chorób SPEC.

22 Marca 2024