Biostymulatory pomocne w niekorzystnych warunkach uprawy

Biostymulatory mają poprawić biochemiczne, morfologiczne i fizjologiczne procesy zachodzące w roślinach. Szczególnie podkreśla się aktywację naturalnych systemów obronnych stymulujących ich wzrost i rozwój, tym samym zapobieganie negatywnym skutkom niekorzystnych warunków pogodowych w trakcie wegetacji.

Biostymulatory najczęściej definiuje się jako preparaty wspomagające naturalne procesy życiowe roślin oraz zwiększające odporność roślin na występujące warunki stresowe. W kraju nie ma obowiązującej na mocy prawa definicji biostymulatora, co za tym idzie takiej kategorii w procesie ich rejestracji. Biostymulator może zatem zostać przypisany do nawozów, środków ochrony roślin lub kategorii pozostałych. Decyzję o tym, do jakiej grupy ma trafić dany środek, podejmuje zgłaszający, i nie ma tu znaczenia skład preparatu.

Podział biostymulatorów

Znamienita większość biostymulatorów rejestrowana jest jako nawóz. Ustawa o nawozach i nawożeniu z dnia 10 lipca 2007 roku (Dz.U. 2007 nr 147, poz. 1033) mówi, że środki wspomagające uprawę roślin możemy podzielić na:

- stymulatory wzrostu – związki organiczne lub mineralne lub ich mieszanina, wpływające korzystnie na rozwój i procesy życiowe roślin, z wyłączeniem regulatora wzrostu będącego środkiem ochrony roślin, w rozumieniu przepisów o ochronie roślin;

- środki poprawiające właściwości gleby – substancje dodawane do gleby w celu poprawy jej właściwości lub jej parametrów chemicznych, fizycznych, fizykochemicznych lub biologicznych;

- podłoża do upraw – materiał inny niż gleba, w tym substraty, w którym są uprawiane rośliny.

Niezależnie od grupy, do której producent przypisuje substancje oddziałujące na wzrost i rozwój, można je podzielić na:

- fitohormony – naturalne regulatory wzrostu i rozwoju oraz odpowiadające im substancje syntetyczne, np. auksyny, gibereliny, cytokininy;

- bioregulatory – specyficzne substancje pochodzenia roślinnego, np. fenole, kwas salicylowy;

- biostymulatory – wpływają na metabolizm, wspomagają i stymulują procesy życiowe;

- organizmy antagonistyczne – grzyby, bakterie. Zasiedlają roślinę lub glebę, wypierając organizmy patogeniczne;

- substancje o działaniu pośrednim (polepszacze) – działające pośrednio na roślinę poprzez zmiany w środowisku glebowym.

Działanie biostymulujące

Syntetyczne lub naturalne biostymulatory stosuje się w celu poprawy biochemicznych, morfologicznych i fizjologicznych procesów zachodzących w roślinie uprawnej. Szczególnie podkreśla się aktywację naturalnych systemów obronnych stymulujących wzrost i rozwój roślin, tym samym zapobieganie negatywnym skutkom niekorzystnych warunków pogodowych w trakcie wegetacji. Działanie preparatów biostymulujących zależeć może od specyfiki poszczególnych gatunków roślin. Oznacza to, że w przypadku jednych może być korzystne, a w odniesieniu do innych nie przynosić pożądanych efektów, co wynikać może z wrażliwości roślin na określone cząsteczki bioaktywne. Przykładem mogą być biostymulatory aminokwasowe uzyskiwane w procesie hydrolizy enzymatycznej. W zależności od gatunku są w stanie stymulować wzrost części nadziemnych roślin oraz rozwój systemu korzeniowego, syntezę chlorofilu, wchłanianie substancji odżywczych z gleby oraz metabolizm podstawowych pierwiastków. Działanie biostymulujące na różne gatunki roślin wykazują: paranitrofenolan sodu, orto-nitrofenolan sodu, 5-nitrogwajakolan sodu i wyciągi z alg morskich Ecklonia maxima. Wśród pierwiastków np. krzem, który wzmacnia ściany komórkowe, zwiększa ich sztywność i odporność na uszkodzenia mechaniczne. Wprawdzie w glebie występuje on w postaci nieprzyswajalnej krzemionki, ale zastosowany w odpowiedniej formie, np. kwasu ortokrzemowego, będzie dostępny dla roślin. Biopreparaty powszechnie uważane są za bezpieczne dla środowiska, natomiast pod pewnym znakiem zapytania stawia się ich skuteczność, współdziałanie z innymi pestycydami wykorzystywanymi w uprawie i wpływ na rośliny.

Pod lupą naukowców

Literatura wskazuje, że w warunkach polowych wpływ na plonowanie, reakcję rośliny uprawnej na stres ma przede wszystkim przebieg pogody towarzyszący wegetacji w danym roku uprawy. Działanie biostymulatora może w pewnym stopniu wpłynąć na wielkość plonu. W niekorzystnych warunkach atmosferycznych zastosowanie biostymulatorów może łagodzić negatywne skutki dla wzrostu i rozwoju roślin. Przy czym znaczenie ma także termin aplikacji preparatów biostymulujących. Naukowcy analizują też  oddziaływania biostymulatorów stosowanych z pestycydami na rośliny uprawne. Przykładem może być ocena wpływu herbicydów i biostymulatorów wzrostu na ograniczenie zachwaszczenia i plonowanie ziemniaka jadalnego. Zespół naukowców stwierdził najmniejsze zachwaszczenie plantacji ziemniaka przy stosowaniu zarówno herbicydów, jak i biostymulatorów wzrostu. Trwają nieustające badania nad preparatami biostymulującymi, zwłaszcza że część zawiera pierwiastki o nieokreślonym działaniu. Producenci deklarują kompleksowe i specyficzne oddziaływanie swoich produktów, co wymaga analiz.

Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szulc