Rizoktonioza, której sprawcą jest Rhizoctonia solani powszechnie występuje na plantacjach ziemniaka i na ponad 250 innych gatunkach roślin uprawnych. Jej nasilenie zależy m.in. od wielkości źródła infekcji (stopnia porażenia sadzeniaków, wielkości inokulum grzyba w glebie) oraz przebiegu warunków atmosferycznych w danym sezonie. Straty powodowane przez R. solani na plantacjach ziemniaka mogą sięgać nawet 50% plonów.
Straty wywoływane przez R. solani można rozpatrywać w kontekście wielkości plonu, jego jakości oraz przydatności dla poszczególnych kierunków produkcji. Choroba według naukowców i praktyków jest istotna dla każdego z kierunków produkcji ziemniaków: produkcja nasienna, produkcja na frytki i chipsy, produkcja ziemniaka konsumpcyjnego oraz produkcja ziemniaka przemysłowego. Choroba wydaje się dużym zagrożeniem w ekologicznej produkcji, z uwagi na ograniczone możliwości jej zwalczania.
Sprawca choroby
Grzyb R. solani – postać rozwojowa, rozmnażająca się bezpłciowo, gatunku grzyba Thanatephorus cucumeris została po raz pierwszy opisana w połowie XIX w. Grzyb występuje we wszystkich regionach świata. W populacji grzyba występują rasy, wyspecjalizowane w porażaniu określonych gatunków roślin. Populacja porażająca ziemniak należy głównie do trzeciej grupy anastomozowej, osobniki z tej grupy rzadko porażają inne gatunki roślin niż ziemniak. R. solani zimuje w postaci ciemnobrunatnych lub czarnych strupów (sklerot) występujących na bulwach lub w glebie. Grzyb powszechnie zimuje także w postaci grzybni w resztkach roślin. Wiosną, w sprzyjających warunkach (niska temperatura gleby i wysoka wilgotność) grzyb rozpoczyna wzrost strzępek i zakaża kiełki. Rizoktonia może dawać na ziemniaku cztery typy objawów:
*ospowatość bulw;
*gnicie kiełków;
*próchnienie podstaw łodyg;
*deformacje bulw.
Każdy z wymienionych typów objawów występuje w innym terminie i na innym organie rośliny ziemniaka. Mogą one stanowić kolejne fazy rozwoju choroby – występować po kolei, ale poszczególne objawy mogą również występować niezależnie od siebie. W przypadku rizoktoniozy występuje bezpośrednie i pośrednie niszczenie plonu. Ograniczenie liczby kiełków wiąże się ze mniejszą obsadą pędów na plantacji, co skutkuje mniejszą liczną stolonów i dalej mniejszą liczba bulw uzyskiwanych z danej powierzchni. Uszkodzenia podstaw łodyg – próchnienie, utrudnia przepływ wody i składników pokarmowych od systemu korzeniowego do części nadziemnej, co wpływa ujemnie na stan naci roślin ziemniaka i wydajność fotosyntezy. Skutkuje to niższym poziomem fotosyntezy i mniejszą akumulacją asymilatów wpływającą bezpośrednio na ograniczenie plonowania. Z drugiej strony utrudniony jest przepływ asymilatów do systemu korzeniowego i kształtujących się bulw. Wpływa to bezpośrednio na słabszy rozwój systemu korzeniowego, gorsze pobieranie wody i składników pokarmowych oraz słabsze przyrosty bulw. Próchnienie podstaw łodyg rozpoczyna samonapędzającą się spiralę degradacji plonowania, gdzie występujące objawy generują kolejne skutki wpływające na ograniczenie plonowania. Występowanie patogenu na bulwach jest przyczyną bezpośredniego spadku jakości bulw. Powszechnie występująca ospowatość jest najmniej szkodliwym objawem choroby, dużo gorsze i bardziej dotkliwe są deformacje bulw i objawy korkowatości (dry core), ewidentnie zmniejszające przydatność bulw do konsumpcji i produkcji chipsów i frytek.
Ospowatość bulw ziemniaka – na powierzchni bulwy tworzą się czarne strupy (sklerocja),...
