Niewystarczające zapasy pasz objętościowych sprawiają, że na wiosnę część gospodarzy może stanąć przed trudnym dylematem – czym karmić swoje krowy w obliczu braku pasz objętościowych, szczególnie kiszonki z kukurydzy?
W przypadku braku kiszonki z kukurydzy najpierw warto rozejrzeć się za siano-kiszonkami z traw i lucerny. Dysponując nawet średniej jakości kiszonką z traw, można uzyskać w dawce pokarmowej zadawalającą koncentrację energii, tyle że nie będzie ona pochodziła ze skrobi, lecz z cukrów. Ponadto zwiększona zostanie ilość białka, gdyż kiszonka z kukurydzy zawiera go 8-9%, zaś z traw nawet do 14-16%. Przy braku w gospodarstwie kiszonki i sianokiszonek, zbawienna może okazać się słoma i plewy, szczególnie ta ze zbóż jarych.
Przydatność słomy do celów paszowych zależy od gatunku rośliny oraz stopnia dojrzałości i wykształcenia ziarna. Słomy z roślin motylkowych charakteryzują się wyższą wartością pokarmową niż słomy zbożowe. W praktyce największe zastosowanie w żywieniu bydła mają słomy owsa i jęczmienia. I tak, dla krów o średniej wydajności mlecznej można w dawce pokarmowej względnić do 4 kg takiej słomy, krowom wysoko wydajnym zazwyczaj nie podaje się słomy. Słomy żytnia, pszenna i jęczmienna posiadają działanie zatwardzające, zaś owsiana właściwości rozwalniające. Nie jest wskazane podawanie tej ostatniej podczas wiosennego wypasu pastwiskowego; w tym czasie zaleca się stosować słomę jęczmienną. Do słom z roślin strączkowych, mających zastosowanie w żywieniu bydła należą strąkowiny grochu, bobiku i wyki. Nie powinno się ich podawać dziennie więcej niż 2-4 kg. W żywieniu bydła opasowego i krów mlecznych można podawać około 2 kg plew owsianych lub pszennych, mieszając je z melasą lub kiszonką. Maksymalne ilości plew nie powinny przekraczać 4 kg. Nieco wyższą wartość pastewną niż plewy mają ześrutowane kaczany kukurydzy.
Należy zadbać o właściwe przechowywanie słomy; nie można dopuścić do jej zbutwienia i pleśnienia. Podczas przechowywania słoma może ulec zawilgoceniu, a wilgotna narażona jest na atak grzybów, które u bydła wywołują groźne schorzenia przewodu pokarmowego.
Alternatywą dla pasz gospodarskich obok słomy są uboczne produkty przemysłu rolno-spożywczego. Młóto browarniane wpływa na większą produkcje mleka, oraz poprawia smakowitość dawki. Podwyższa w mleku poziom tłuszczu i kazeiny oraz poprawia jego smak i zapach. W stanie świeżym powinno być skarmiane najwyżej w 1-3 dni, najlepiej jeszcze ciepłe, bezpośrednio po przywiezieniu z browaru, gdyż szybko pleśnieje i kwaśnieje. Warto więc go zakiszać, szczególnie w rękawach foliowych. Optymalne dzienne dawki młóta dla krów w okresie laktacji nie powinny przekraczać 6-8 kg. W przypadku opasów można stosować je w ilości 2-3 kg na każde 100 kg masy ciała.
Hodowcy powinni też pamiętać o wysłodkach buraczanych. Paszę tę traktuje sięjako pośrednią między objętościową a treściwą Najlepsze są wysłodki prasowane. Powinny być skarmione w okresie jednego tygodnia. Dłuższe przechowywanie wymaga uprzedniej ich konserwacji. Wysłodki prasowane są obecnie najtańszą pasza objętościową w kraju. Są bardzo dobrym komponentem dawek pokarmowych, szczególnie dla krów mlecznych oraz bydła opasowego. Te pierwsze, w okresie żywienia zimowego może otrzymywać dziennie 25-35 kg wysłodków prasowanych, zaś w okresie żywienia letniego 5-15 kg. Bydło opasowe, z kolei -15-25 kg oraz 5-10 kg wysłodków prasowanych dziennie, odpowiednio. Wysłodki prasowane warto stosować jako dodatek uzupełniający do kiszonek z traw i motylkowych. Niektóre cukrownie produkują wysłodki w formie suszonej, granulowane lub brykietowane. Dla krów mlecznych zaleca się stosowanie tej paszy w ilości do 3 kg, zaś dla bydła opasowego – 8 kg. Wysłodki buraczane suche szczególnie wskazane jest skarmiać latem podczas żywienia zielonkami w których jest nadmiar białka, gdyż wysłodki uzupełniają węglowodany i zwiększają wartość energetyczną dawki pokarmowej.
Kolejnym rozwiązaniem jest suszony wywar gorzelniany (DDGS). Jego wartość pokarmowa zależy od jakości zbóż użytych do destylacji. Pod względem zawartości białka DDGS wykazuje podobieństwo do poekstrakcyjnej śruty rzepakowej, pod względem zawartości metioniny – do drożdży i poekstrakcyjnej śruty sojowej, a pod względem zawartości treoniny – do wytłoków rzepakowych. Zawiera natomiast mało lizyny i tryptofanu, podobnie jak ziarno owsa i nasiona słonecznika. DDGS charakteryzuje się świeżym i przyjemnym zapachem. Jest chętnie wyjadany przez bydło. Zaleca się, aby w żywieniu cieląt stosować mieszanki treściwe zawierające nie więcej niż 15% DDGS, zaś w żywieniu krów mlecznych jego ilość nie przekraczała 20-25% mieszanki treściwej.
Alternatywą dla pasz objętościowych powinny być ponadto: otręby, kasze i mąki pastewne, które nie zostały dopuszczone do spożycia dla ludzi oraz wytłoki warzywno-owocowe uzyskiwane podczas produkcji soków, win oraz koncentratów.
prof. dr hab. Tadeusz Barowicz
Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie