O dużym znaczeniu kukurydzy jako rośliny uprawnej, towarzyszącej ludziom prawdopodobnie od ponad sześciu tysięcy lat, niech świadczy fakt nadania temu gatunkowi istotnej roli w mitologii jednej z największych cywilizacji świata. Majowie wierzyli, że pierwsi ludzie zostali ulepieni przez bogów, właśnie z ciasta kukurydzianego. Duża wartość kukurydzy historycznie opierała się rzecz jasna na stanowieniu pożywienia dla ludzi i zwierząt. Suche ziarna stosunkowo wygodne do transportowania, pomogły kolonizować ludziom coraz to nowe obszary. Co prawda do Europy kukurydza przywędrowała dopiero razem z odkryciem Ameryk, jednak niewygórowane wymagania tej rośliny pozwoliły na szybkie rozpowszechnienie się jej na starym kontynencie. 

Aktualnie można zauważyć pewien podział, jeżeli chodzi o wykorzystanie kukurydzy, uwydatniający się w zależności od zamożności kraju. Na terenach słabo rozwiniętych Zea mays (bo taka jest właśnie łacińska nazwa kukurydzy zwyczajnej), przede wszystkim wykorzystywana jest jako pożywienie dla ludzi, natomiast kraje bardziej rozwinięte w większym stopniu używają tę roślinę jako paszę dla zwierząt. Tak się składa, że kukurydza ma o wiele szersze zastosowanie i oprócz pokarmu, używana jest do innych, czasami dosyć zaskakujących celów.

Recz jasna kukurydza jako pasza to dla nas w zasadzie pierwsze skojarzenie. W tym przypadku uprawa jest prowadzona w dwóch kierunkach, na ziano i na kiszonkę. Istnieją pewne różnice w doborze siedliska, odmiany i sposobu uprawy w zależności od kierunku wykorzystania tej rośliny. Jest to jednak dopiero początek podejmowania decyzji, w oparciu o potencjalny rynek zbytu naszej kukurydzy. Trzeba bowiem pamiętać, że nie każde ziarno i kiszonka „skończą” jako pasza dla zwierząt. Tutaj płynnie można przejść do przemysłowych zastosowań tego zboża. Mówiąc o produkcji alkoholu (a konkretnie spirytusu), w naszym kraju raczej myślimy o popularnych zbożach jak żyto, pszenica itp., ewentualnie o ziemniaku – „podziemna pomarańcza” kilka dekad temu była dosyć popularna w domowym wytwórstwie. Stąd dla wielu nieoczywista będzie informacja, że kukurydza to na świecie dosyć popularny surowiec do produkcji alkoholu. Produktem ubocznym w gorzelnictwie jest wtedy wywar kukurydziany wykorzystywany np. przez hodowców bydła opasowego. 

Pozostając przy alkoholu, kierowcom znany jest również fakt o dodatku biokomponentów do paliw, surowcem w tej technologii jest właśnie kukurydza. Funkcja biopaliw (wytwarzanie energii) niejako łączy się z wytwarzaniem biogazu, pewnie niektórych to zdziwi, ale wykorzystywana w biogazowniach kiszonka kukurydziana, powinna charakteryzować się wysoką jakością. Taki surowiec jest bardzo efektywny, ponieważ z 1 tony kiszonki z kukurydzy uzyskuje się około 200 m³ biogazu. Dla porównania, z tony roślin typowo energetycznych, uzyskuje się zaledwie około 50 m³ więcej biogazu. Kwestia energetyki wiąże się także z wykorzystaniem słomy kukurydzianej, czy samych ziaren i kolb, jako paliwa w kotłach. Trzymając się przemysłu warto wspomnieć, że dzięki możliwości pozyskiwania skrobi kukurydzianej, przemysł farmaceutyczny, budownictwo, górnictwo, papiernictwo, a nawet kosmetyka znajdują zastosowanie dla tego zboża.

Co prawda, jeśli chodzi o spożywcze wykorzystanie skrobi, to znacząco większa ilość produkcji pochodzi z ziemniaków, lecz ciekawą rzeczą jest występowanie waxy maize, czyli kukurydzianej skrobi woskowej, która ma być szybciej i lepiej trawiona, przez co sięgają po nią coraz częściej osoby wyczynowo uprawiające sport (głównie siłowy). W temacie spożywczego wykorzystania kukurydzy, oprócz wspomnianej skrobi, którą używa się np. do zagęszczania potraw, niebagatelną rolę pełni uprawa kukurydzy cukrowej. Taką oto roślinę można spożywać bezpośrednio w surowej postaci, lecz popularne jest konserwowanie ziaren. Nie można oczywiście zapomnieć o wykorzystaniu pękającej kukurydzy na tak popularny popcorn. Wielu kinomanów nie wyobraża sobie seansu bez tej przekąski. Ciekawostką niech będzie, że do takiego wykorzystania predysponowane są odmiany o mniejszych ziarnach, z większą ilością bielma oraz gęstszym upakowaniem celulozy.

Wracając do przemysłowego kierunku wykorzystania kukurydzy nie sposób pominąć tematu produkcji jednorazowych naczyń i sztućców. Wydaje się, że jako gatunek dominujący na planecie, zaczynamy rozumieć jak bardzo „nadwyrężyliśmy” już zaufanie Matki Ziemi. Według różnych porozumień i dalekosiężnych planów staramy się (i wzajemnie zmuszamy) ograniczyć wytwarzanie plastiku, który będzie się rozkładał setki, a nawet tysiące lat. Naprzeciw temu problemowi wyszły nowoczesne metody produkcji m.in. naczyń jednorazowych. Wytwory nowoczesnych technologii, wykorzystujących biopolimery z takich roślin, jak kukurydza, bardzo szybko ulegną po wyrzuceniu biodegradacji, a nawet mogą być po prostu kompostowane. 

Wydaje się, że kierunek energetycznego wykorzystania kukurydzy oraz produkcja z niej tzw. Jednorazówek, to swego rodzaju istotny zwrot dla produkcji. Zapewne nie oznacza to, że nagle zmieni się główny rozkład wykorzystania tego surowca, jednak znajomość szerokiej gamy zastosowań Zea mays pozwolizupełnie inaczej spojrzeć na to zboże.

Józef Woś